มาตรฐานอุตสาหกรรมเทคโนโลยีสารสนเทศและระบบเปิด


ผู้แต่ง : ทวีศักดิ์ กออนันตกูล
แต่งเมื่อ : มิถุนายน 2535
บรรณาธิการ (Internet Version) : จุฬารัตน์ ตันประเสริฐ
ผู้พัฒนา Homepage : ปราการ ลาภสมบูรณานนท์

Contents

  1. คำนำ
  2. ทำไมต้องมีมาตรฐาน
  3. ภาพจำลองเจ็ดระดับของการสื่อความ
  4. ภาพจำลองเจ็ดชั้นของการเชื่อมต่อระหว่างระบบ "เปิด"
  5. โมเดล 7 ชั้นกับความเป็นจริง
  6. การต่อต้านการผูกขาดโดยอาศัยมาตรฐานระบบเปิด
  7. ทำไมผู้ซื้อจึงต้องเลือกระบบเปิด?
  8. หน่วยงานมาตรฐานสากล
  9. การพัฒนามาตรฐานด้านสารสนเทศในประเทศไทยและในประเทศเพื่อนบ้านของไทย
  10. การพัฒนามาตรฐานด้านสารสนเทศในประเทศอื่น ๆ
  11. การสื่อสารข้อมูล
  12. บทสรุป
  13. ภาคผนวกภาษาอังกฤษ

1. คำนำ
เทคโนโลยีสารสนเทศ หรือ Information Technology (เรียกกันย่อ ๆ ว่า IT ) นับวันจะมีความสำคัญเพิ่มขึ้นต่อเศรษฐกิจของชาติต่าง ๆ ทั้งนี้เพราะข่าวสารข้อมูล สามารถนำมาใช้เป็นอาวุธ ในการแข่งขันด้านเศรษฐกิจระดับชาติของภาครัฐ หรือด้านธุรกิจสำหรับกิจการต่างๆ ของภาคเอกชน คำว่า IT อาจตีความออกมาได้หลายแง่มุม แต่ในบทความนี้จะอาศัยความหมายซึ่งเป็นที่ยอมรับกันทั่วไป คือ IT ประกอบด้วยเทคโนโลยี (และธุรกิจ) ด้านข้อมูล/ข่าวสาร ด้านอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ ด้านการสื่อสาร และด้านซอฟต์แวร์ แต่ละด้านเป็นทั้งธุรกิจ อุตสาหกรรมการผลิต และการบริการในตัวมันเอง และหากนำไปใช้ถูกทางก็จะเป็นเครื่องมือสำหรับใช้ทำธุรกิจอื่นๆ ได้ทุกแขนง ปัจจัยแห่งความสำเร็จ ของธุรกิจต่างๆ ก็คือ การรับทราบข่าวสาร ที่สำคัญต่อการตัดสินใจได้อย่างแม่นยำ และรวดเร็วกว่าคู่แข่งขัน
รายงานนี้จะกล่าวถึงความจำเป็นที่จะต้องมีมาตรฐานสำหรับ IT ในทุกๆ ประเทศ และมาตรฐานสากลสำหรับหลายๆ ประเทศใช้ด้วยกัน โดยผู้เขียนจะเสนอเป็นสองตอน คือ ตอนที่ 1 เป็นบทความภาษาไทยสำหรับผู้อ่านทั่วไป เพื่อให้เห็นภาพกว้าง ๆ เกี่ยวกับเทคโนโลยีที่ล้อมรอบ เรื่องข่าวสารกับลักษณะของ ระบบเปิด จากนั้นเป็นการศึกษาเปรียบเทียบ การพัฒนามาตรฐาน IT ของไทยกับประเทศเพื่อนบ้าน และสรุปด้วยข้อเสนอแนะต่างๆ ส่วนตอนที่สองเป็นภาคผนวกภาษาอังกฤษ สำหรับผู้อ่านที่คลุกคลี กับเทคโนโลยีข่าวสาร อย่างจริงจัง โดยส่วนนี้ผู้เขียนได้ศึกษาจากแหล่งข้อมูลโดยตรงหลายแห่ง และจากการแลกเปลี่ยนข่าวสารกับผู้ที่ ทำงานด้านการพัฒนามาตรฐานในประเทศต่างๆ ข้อมูลมีความทันสมัยถึงเดือนกุมภาพันธ์ 2536 นี้


2. ทำไมต้องมีมาตรฐาน
ข่าวสารและข้อมูลเป็นสิ่งซึ่งมักจะเป็นนามธรรมที่ ใช้ในการสื่อความเข้าใจจากบุคคลไปยังบุคคล ดังนั้น มาตรฐานขั้นต่ำที่จะทำให้การสื่อได้ผลก็คือการมีภาษา ที่ผู้นำเสนอและผู้รับสามารถเข้าใจกันได้ ภาษาในที่ นี้ไม่ได้จำกัดอยู่ที่ภาษาธรรมขาติที่มนุษย์ใช้กัน แต่อาจจะถูกแทนที่ ด้วยสิ่งประดิษฐ์ต่างๆ ที่มนุษย์พัฒนาขึ้นมาใช้งานเป็น 'สื่อ' ข้อมูล เช่น กระดาษ สัญญาณไฟฟ้า สภาพแม่เหล็กในสื่อแบบแม่เหล็ก คลื่นวิทยุ (คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า) คลื่นเสียง ฯลฯ
ภาษาที่ไช้ในการสื่อความจึงจำเป็นจะต้องครอบคลุมไปถึงข้อตกลงต่างๆ ที่ทำขึ้นระหว่างผู้ส่งและผู้รับ ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นประดิษฐกรรมที่ช่วยในการสื่อความหมายทั้งสิ้น ตัวอย่างที่อาจจะมองเห็นง่ายที่สุดสำหรับคนทั่วไป คือ ระบบวิดีโอเทปและโทรทัศน์ ซึ่งเราอาจจะต้องแบ่งเนื้อหาของการสื่อสารจากผู้นำเสนอและอุปกรณ์นำเสนอได้เป็นอิสระต่อกันได้หลายระดับหากผิดเพี้ยนไปในระดับหนึ่งระดับใด อาจมีผลให้เกิดความล้มเหลวในการสื่อความได้ ดังตัวอย่างที่เสนอในข้อต่อไป


3. ภาพจำลองเจ็ดระดับของการสื่อความ
ผู้เขียนใคร่ขออุปมาการสื่อความโดยอาศัย IT เป็นเครื่องช่วยสื่อกับเรื่องของวิดีโอเทปดังต่อไปนี้
  • 3.1 สายไฟฟ้าและขั้วต่อสายระหว่างวิดีโอเทปและเครื่องรับโทรทัศน์ จะต้องต่อกันได้จึงจะมีสิทธิ์ได้ดู หากไม่ต่อ หรือต่อผิด ก็จะดูเทปไม่ได้
  • 3.2 ในการต่อสาย ต้องเสียบให้ถูกช่องปลั๊ก เช่น RF OUT จากวิดีโอเทปต้องต่อเข้าANT ของเครื่องรับโทรทัศน์ หรือหากเป็นแบบAV ต้องต่อ AUDIO OUT จากเทปไปยัง AUDIO IN ของทีวี และต่อจาก VIDEO OUT จากเทปไปยัง VIDEO IN ของทีวี จะสลับกันไม่ได้เป็นอันขาด แม้ว่าบางครั้งสายไฟฟ้าทั้งสองเส้นจะมีลักษณะเหมือนกันก็ตาม
  • 3.3 ในกรณีที่มีจอทีวีหลายเครื่องต้องดูพร้อมกัน หรือต้องต่อเข้ากับระบบเสียงสเตอริโอ หรือจำเป็นต้องใช้วีดีโอเทปบันทึกภาพได้จากรายการที่ออกอากาศด้วย การเดินสายเคเบิลต่างๆของท่านเริ่มจะยุ่งมากขึ้นจนเรียกได้ว่า เป็นเครือข่ายของอุปกรณ์หลายชนิด การเชื่อมต่อเช่นนี้เกือบจะเรียกได้ว่าเป็นเครือข่ายขนาดเล็ก หากเดินไปดูด้านหลังเครื่องจะพบว่ามีสายไฟฟ้ามากมายจนเทียบได้กับเส้น มักกะโรนี ยุ่งจนไม่น่าเชื่อว่ามันจะทำงานได้
  • 3.4 ในการใช้งานอุปกรณ์วิดีโอและโทรทัศน์ ผู้ใช้จะต้องแน่ใจขณะที่กด play ที่เทป เครื่องรับโทรทัศน์จะต้องเปิดรับช่องที่ปรับไว้สำหรับรายการวิดีโอ หรือตั้งเป็นช่อง AV ตามความเหมาะสม ในทางกลับกัน หากจะบันทึกภาพก็คงจะต้องกดปุ่มให้เครื่องวิดีโอให้รับข่าวสารจากแหล่งที่เหมาะสม ไม่เช่นนั้นแล้วก็จะไม่สามารถดูหรือบันทึกรายการได้ ทั้งนี้จะเห็นได้ว่านี่เป็นเพียงการกดสั่งเครื่องเท่านั้น ไม่มีความจำเป็นต้องไปถอดสาย/รื้อสายตามข้อ 3.1 ถึง 3.3 อีกแต่อย่างใด
  • 3.5 รายการต่าง ๆ ที่ท่านจะชมทางจอโทรทัศน์ในช่วงหนึ่ง อาจจะประกอบด้วยบางส่วนรับจากอากาศตามกำหนดเวลาที่ทราบ สลับกับบางส่วนเล่นจากวิดีโอเทปจากม้วนที่ท่านเลือก หรือในทางกลับกันเราอาจจะบันทึกรายการที่ออกอากาศลงม้วนเทปหนึ่งหรือหลายม้วนไม่ว่าท่านจะจัดรายการอย่างไร ท่านคงจะต้องจัดให้ข่าวสารไหลจากแหล่งหนึ่งไปยังจุดหมายปลายทางตามความต้องการ การใส่เทปผิดม้วนหรือเปิดดูผิดช่องย่อมจะได้รายการที่ไม่ตรงตามที่ต้องการ แม้ว่าอุปกรณ์ต่างๆ จะเลือกสั่งให้เล่นหรือบันทึกได้สมบูรณ์ตามข้อ 3.4 ข้างบนก็ตาม
  • 3.6 การสื่อความที่สมบูรณ์จะต้องใช้ข้อความ สัญลักษณ์ และไวยากรณ์ของภาษาที่ตรงกับผู้รับ หากท่านชมรายการจากเทปที่บรรยายเป็นภาษาอื่น หรือใส่ม้วนเทปต่างระบบเข้าไป ผลที่ได้ก็คือจะไม่เข้าใจภาษาที่ได้ยินหรือไม่เข้าใจข้อความที่ปรากฏบนจอภาพ บางครั้งเครื่องเล่นอาจจะใช้ "ภาษา" ไม่ตรงกับเครื่องที่บันทึก เช่น เล่นออกมาแล้วภาพล้ม หรือเล่นออกมาแล้วไม่มีสี ไม่มีเสียง (ลองใช้ม้วน NTSC กับเครื่องที่ใช้ PAL ได้อย่างเดียวดูก็จะเข้าใจ) ในกรณีนี้ความหมายในรายการที่ชมย่อมจะถึงผู้รับได้ไม่สมบูรณ์หรือไม่ถึงเลยหากจะเทียบกับเรื่องของคอมพิวเตอร์ก็เปรียบเสมือนการใส่แผ่นดิสเก็ตที่มีข้อมูลภาษาไทยผิดรหัส หรือใส่แผ่นระบบแมคอินทอชเข้าไปในพีซี ซึ่งเครื่องจะอ่านข้อความไม่ได้ความหมาย
  • 3.7 แม้จะผ่านหัวข้อ 3.1 ถึง 3.6 ได้เรียบร้อยดี แต่ในบางครั้งท่านต้องการชมรายการที่หาไม่ได้ ก็เป็นอันอดชมเช่นกัน เช่น อยากชมบทเรียนการตีเทนนิสทางวิดีโอเทปหรือจะดูอินเดียน่าโจนส์ หากหาเทปไม่ได้หรือไม่มีสถานีโทรทัศน์ช่องใดจัดขึ้น ท่านก็คงจะอดดูลักษณะเช่นนี้ก็คืออาการไม่สมหวังกับการ "ประยุกต์" ใช้โทรทัศน์เพื่อจะเสริมการฝึกเทนนิสของท่าน หรือการชมอินเดียน่าโจนส์เพื่อความบันเทิง


 4. ภาพจำลองเจ็ดชั้นของการเชื่อมต่อระหว่างระบบ "เปิด"
องค์การระหว่างประเทศว่าด้วยการมาตรฐาน หรือ ISO (International Organization for Standardization) ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของอุตสาหกรรม IT ในทุกๆ ด้าน จึงได้กำหนดมาตรฐานอุตสาหกรรมส่วนหนึ่งให้เป็น การเชื่อมต่อระหว่างระบบเปิด เรียกย่อๆ ว่า OSI (Open System Interconnection) โดยมีภาพจำลองหรือโมเดลที่แบ่งออกเป็น 7 ชั้น โมเดลนี้ถูกทำขึ้นเพื่อใช้ในการอ้างอิง และพัฒนามาตรฐานต่างๆ ให้เป็นอิสระต่อกัน แต่สามารถทำงานร่วมกันได้อย่างสมบูรณ์ ความเป็นระบบเปิดจะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อ ผู้ผลิตทั้งหลายใช้มาตรฐานร่วมกันโดยอ้างอิงกับโมเดลเดียวกัน ความสามารถทำงานร่วมกันได้อย่างสมบูรณ์ ในที่นี้หมายความว่า อุปกรณ์สื่อสารใช้ร่วมกันได้ ข้อมูลส่งผ่านกันได้ และความหมายต่างๆ ก็สามารถสื่อไปมาถึงกันได้ โดยไม่จำเป็นต้องผูกติดอยู่กับผู้ผลิตรายหนึ่งรายใดแต่เพียงผู้เดียว
เพื่อช่วยให้ท่านมองเห็นโมเดลของการเชื่อมต่อระหว่างระบบเปิด (OSI Reference Model) นี้ ผู้เขียนใคร่ขอนำไปเทียบกับตัวอย่างในข้อ 3.1-3.7 ที่ ได้พยายามทำขึ้น เพื่อให้เป็นรูปธรรม (ดูรูปที่ 1) นอกจากนี้ ได้เสริมตัวอย่างธุรกิจต่างๆ ที่เกี่ยวกับ IT ในแต่ละระดับของภาพจำลองนี้ให้ดูเป็นการเปรียบเทียบในรูปที่ 2 ธุรกิจบางชนิดอาจจะแคบเพียงระดับเดียว แต่บางชนิดอาจจะคร่อมหลายระดับได้ตามธรรมชาติของธุรกิจนั้นๆ
รูปที่ 1 ความหมายของ OSI Reference Model
ชั้นที่ ชื่อเรียกของภาพจำลองตัวอย่างข้อเปรียบเทียบกับวิดีโอ/โทรทัศน์
1Physical Layer 3.1 ขั้วต่อสายชนิดของสาย แรงดันไฟฟ้าที่เกี่ยวข้อง ต้องถูกต้อง
2Data Link Layer3.2 วิธีการต่อสายให้ถูกต้อง
3Network Layer3.3 การเชื่อมต่อสายหลายๆ ชนิดระหว่างหลายๆจุดเพื่อให้แลกเปลี่ยนข่าวสารซึ่งกันและกันได้
4Transport Layer3.4 การทำให้ข่าวสารไหลจากจุดหนึ่งไปยังอีกจุดหนึ่งได้โดยไม่ต้องถอดสาย ย้ายสายในข้อ 3.3 อีก
5Session Layer3.5การจัดรายการทำให้ผู้ชมสามารถเข้าชมตามความต้องการจากแหล่งที่ต้องการ
6Presentation Layer3.6 ภาษาและวิธีการนำเสนอตรงกับผู้รับ
7Application Layer3.7 เนื้อหาของสิ่งซึ่งนำเสนอตรงกับความต้องการ ทำให้เกิดการประยุกต์ใช้ IT อย่างได้ผล



รูปที่ 2 ตัวอย่างธุรกิจด้าน IT เมื่อมองตามแนวของ ISO Reference Model


5. โมเดล 7 ชั้นกับความเป็นจริง
จากรูปที่ 2 ผู้เขียนใคร่ขอยกตัวอย่างธุรกิจบันเทิงที่เป็นภาพยนตร์ ซึ่งอาจวิเคราะห์ได้ว่าวัตถุประสงค์ของการสื่อความ (หรือ application) คือเพื่อความบันเทิง เป็นเรื่องของ layer ที่ 7 โดยภาพยนตร์นั้นอาจจะเป็นสี/ขาวดำ/เสียงในฟิล์ม จะพากย์ไทย พากย์จีนหรืออังกฤษก็ได้ เรื่องเหล่านี้ก็คงเป็นเรื่องของ presentation ตรงกับชั้นที่ 6 การพากย์ไทยอาจมาจ้างใครทำที่เมืองไทยก็ได้และคงจะเป็นอิสระต่อการถ่ายทำภาพยนตร์เรื่องนั้น ยิ่งไปกว่านั้นหากมองลึกลงไปในชั้นที่ 5 (session) เราอาจจะจัดได้ว่าจะนำภาพยนตร์เรื่องนี้ไปฉาย ณ ที่ใด เวลาใดก็ย่อมจะได้
อันที่จริงการขนส่ง (transportation) ภาพยนตร์เรื่องนี้ไปยังโรงภาพยนตร์ที่จะฉายอาจให้รถเก๋งหรือมอเตอร์ไซค์ หรือจะออกอากาศ หรือส่งทางเคเบิลทีวี ก็ได้ นี่คือเรื่องของระดับที่ 4 และเป็นธุรกิจขนส่ง/คมนาคม เมื่อวิเคราะห์ไปถึงชั้นที่ 3 (network) ก็เริ่มจะไปเกี่ยวข้องกับเส้นทางการขนส่งข่าวสารว่าไปถึงผู้รับได้ทั่วถึงหรือไม่ ในกรณีของรถเก๋งหรือขี่ มอเตอร์ไซค์เราจะหมายถึงเครือข่ายถนนหนทางที่จะใช้ขนส่งข้อมูลจากต้นทางไปยังปลายทางในกรณีของเคเบิลทีวีก็คือระบบสายเคเบิลหรือสายอากาศ พิเศษที่ใช้กับเฉพาะเครือข่ายเคเบิลทีวี
หากจะลงลึกไปถึงชั้นที่ 2 และ 1 ลงไปอีกก็คงจะเป็นเรื่องของช่างเทคนิคหรือวิศวกรที่จะสร้างความมั่นใจว่าจากต้นทางจนถึงปลายทางมีถนนไปถึงจริง หรือมีช่องคมนาคม (data link)หาก ขาด link ไป ข่าวสารก็จะไม่ถึงปลายทางแน่นอน และท้ายสุดชั้น 1 คือ physical layer ก็คือการต่ออุปกรณ์ปลายทางเข้ากับ data link ที่มีอยู่จนสำเร็จ
จากความเป็นจริงข้างบนนี้เราจะพบเรื่องต่างๆ ที่เป็น "คนละเรื่องเดียวกัน" กับเทคโนโลยีสารสนเทศ กล่าวคือ ธุรกิจบันเทิงต้องมาเกี่ยวข้องกับธุรกิจคมนาคม ตราบใดที่ธุรกิจในระดับต่างๆ ใช้กติกาการเชื่อมต่อ (interface)ที่ เป็นแบบเปิดเผยรับได้ทั่วไป ก็คงจะถือได้ว่าเป็นลักษณะของ "ระบบเปิด" ที่พอจะร่วมทำธุรกิจกันได้ และช่วยให้เรามีทางเลือกว่า จะใช้บริการจากใครก็ได้ที่ได้มาตรฐานร่วมกัน
สิ่งซึ่งตรงข้ามกับระบบเปิดก็คือ "ระบบปิด" ซึ่งมักจะมีลักษณะเด่นเห็นได้ชัดว่าเจ้าของระบบปิด มักจะพยายาม "ผูกขาด" รวบรัดการขายบริการ สวนทางกับโมเดล 7 ชั้น ระบบปิดจะพยายามรวมหลายๆ ชั้นเข้าด้วยกัน เพื่อป้องกันไม่ให้ผู้อื่นแย่งตลาดหรือเข้าร่วมทำธุรกิจได้ ภาษาธุรกิจใช้คำว่า "vertical integration" คือ รวมธุรกิจแขนงต่างๆ ทางแนวดิ่งจนครบวงจร หากทำได้ใหญ่จริงจะผูกขาดธุรกิจได้เต็มที่ และมีอิทธิพลที่จะบีบบังคับคู่ต่อสู้ให้เกิดความย่อยยับได้หากต้องการ


6. การต่อต้านการผูกขาดโดยอาศัยมาตรฐานระบบเปิด
บริษัท AT&T ในสหรัฐอเมริกา แต่เดิมเป็นบริษัทกลุ่มเดียวกันหมดและมีขนาดใหญ่มาก เพราะมีส่วนแบ่งตลาดที่ใหญ่ที่สุดในสหรัฐอเมริกาในธุรกิจบริการโทรศัพท์ และบริการรับส่งข่าวสาร (ตรงกับโมเดลชั้นที่1-5รวด)ใน ช่วงทศวรรษ 1970 บริษัท AT&T ซึ่งมีสิทธิบัตรทางด้านคอมพิวเตอร์จำนวนมาก (รวมทั้งระบบ UNIX ตัวเก่ง) เริ่มหันมาทำการผลิตและจำหน่ายคอมพิวเตอร์ซอฟต์แวร์ประยุกต์และซอฟต์แวร์ระบบ (เรียกได้ว่าล้ำเข้ามาในชั้นที่ 5 และ 6 ของโมเดลของเรา) มีอาการเหมือนกับจะผูกขาดทั้งธุรกิจระบบคอมพิวเตอร์และระบบสื่อสารเข้าด้วยกัน
เหตุการณ์เช่นนี้ทำให้ผู้ประกอบการด้านคอมพิวเตอร์อย่างเดียว หรือด้านซอฟต์แวร์อย่างเดียว หรือด้านโทรศัพท์อย่างเดียวเริ่มจะเกรงว่าจะเป็นภัยแก่ความอยู่รอดของตัวเอง เพราะหากยักษ์ใหญ่เช่น AT&T เกิดใช้นโยบายรักพี่น้องปิดกั้นผู้อื่นขึ้นมา ก็อาจจะกีดกันธุรกิจของผู้อื่นจนพังพินาศไปได้
ในช่วงนั้นหน่วยงานสอบสวนกลางด้านธุรกิจ (FTC -Federal Trade Commission) ต้องเข้าไปตรวจสอบ AT&T และจบลงด้วยคำตัดสิน ให้ผ่า AT&T ออกเป็นบริษัทย่อยๆ ที่เป็นอิสระต่อกัน โดยใช้ผู้บริหารแยกกันอย่างสมบูรณ์
ในวันนี้ FTC กำลังตรวจสอบบริษัทไมโครซอฟต์ เพราะถูกกล่าวหาว่ากำลังทำธุรกิจซอฟต์แวร์แบบที่ส่อเค้าการผูกขาดและกีดกันคู่แข่งอย่างไม่เป็นธรรม สาเหตุที่เป็นเช่นนั้นก็เพราะไมโครซอฟต์เป็นผู้ที่มีส่วนแบ่งตลาดสูงที่สุดในด้านซอฟต์แวร์ระบบปฏิบัติการของคอมพิวเตอร์ (เทียบเท่ากับโมเดลชั้นที่ 3-5 และบางส่วนของระดับที่ 6) จากยอดขายของ MS-DOS และ Microsoft Windows นั่นเอง แม้ว่าไมโครซอฟต์จะไม่เล่นอุปกรณ์คอมพิวเตอร์หลัก (เทียบเท่าระดับ 1-3 ในโมเดล) ก็ตาม แต่ในระดับที่ 6 และ 7 (หมายถึงธุรกิจ application softwareต่างๆ) ทุกคนพบว่าไมโครซอฟต์เร่งผลิตโปรแกรมชั้นยอดที่ใช้งานด้าน Word processor, Spreadsheet และ Database ออกมาขายจนคู่แข่งแทบจะปิดกิจการ และถึงกับต้องร้องเรียนกับ FTC ว่าไมโครซอฟต์เล่นไม่ซื่อ อาจจะบอกความลับของ DOS และ Windows ให้กับฝ่ายพัฒนา application ของตัวเองมากว่าคนทั่วไป จนทำให้ผู้อื่นแข่งขันด้วยลำบาก แถมยังขายผลิตภัณฑ์ในราคาที่ต่ำกว่าคู่แข่งอย่างน่าตกใจ
ยิ่งไปกว่านั้นการประกาศตัว Microsoft Windows for Workgroup (W4WG) และ Windows NT ซึ่งเน้นความสามารถทางระบบเครือข่ายคอมพิวเตอร์ (ชั้นที่ 2-4 ในโมเดล) ก็ทำให้บริษัทโนเวลล์ผู้ยึดครองตลาดระบบปฎิบัติการสำหรับ LAN ในปัจจุบันเกิดอาการสะดุ้งไหว ไม่เต็มใจจะให้โปรแกรมส่วนที่ช่วยให้วินโดวส์รุน W4WG มาพ่วงต่อกับ NetWare อีกต่อไปโนเวลล์เกรงว่าจะเป็นการถ่ายเลือดให้ผู้ใช้ส่วนใหญ่ค่อยๆ ไหลไปอยู่กับ W4WG กันมากขึ้น ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะไมโครซอฟต์มีพฤติกรรมที่อาจตีความได้ว่าประสงค์จะให้ผู้ใช้ W4WG เชื่อมต่อกันได้เป็น LAN ที่สมบูรณ์ได้โดยไม่ต้องอาศัย NetWare อีกต่อไป หากพฤติกรรมเช่นนี้เกิดขึ้นจริงในระดับเครือข่ายบริษัทโนเวลล์คงจะเจ็บตัว ส่วนในระดับ application บริษัทโลตัส บอร์แลนด์ เวิร์ดเพอร์เฟกต์ และอีกหลายๆ รายก็คงจะเจ็บตัว เช่นเดียวกัน อันที่จริงสิ่งที่ไมโครซอฟต์จะทำขึ้น หากขายในราคาถูกกว่าคู่แข่งไปตลอด ก็ถือว่าเป็นสิ่งที่ดีต่อที่ผู้ซึ้อทุกคน แต่หากคู่แข่งขันของไมโครซอฟต์เลิกกิจการกันหมดแล้ว ไม่มีใครกล้ารับรองว่าการผูกขาดจะเป็นสิ่งดีต่อผู้ซื้อจริง เพราะในตอนนั้น การตั้งราคาอาจจะเปลี่ยนไปได้
แค่นี้ก็คงเพียงพอที่จะให้ท่านผู้อ่านเห็นภาพว่าทำไมจึงมีผู้สนับสนุนโมเดลระบบเปิดกันมากมาย ทั้งนี้เพราะระบบเปิดช่วยให้ทุกคนมีทางเลือกและป้องกันการผูกขาดนั่นเอง


7. ทำไมผู้ซื้อจึงต้องเลือกระบบเปิด?
การลงทุนทางด้าน IT ของบริษัท ของธุรกิจ และของประเทศมักต้องใช้เงินจำนวนมาก และไม่อาจทำได้สำเร็จโดยอาศัยผู้ขายเพียงรายเดียว หากการเชื่อมโยงข่าวสารต่างๆ มีข้อจำกัดมากก็จะทำให้ไม่คุ้มค่าต่อการลงทุน วิธีที่จะช่วยแก้ปัญหาคือการใช้ระบบเปิด ระบบเปิดจะช่วยให้ระบบข่าวสารต่างๆแลกเปลี่ยนข้อมูลกันได้ โดยใช้มาตรฐานกลางที่เป็นมาตรฐานระบบเปิด ดังนั้นเราอาจจะให้คำจำกัดความระบบเปิดว่าเป็นกลุ่มของเครือข่ายคอมพิวเตอร์หลายเครื่องซึ่งสามารถปฏิบัติงานร่วมกัน พร้อมกัน ราวกับว่าเป็นคอมพิวเตอร์เครื่องเดียวกัน ทั้งนี้ไม่ขึ้นอยู่กับสถานที่ตั้ง ผู้ผลิตข้อมูล/ข่าวสาร และระบบปฏิบัติการที่ใช้
กุญแจที่จะช่วยให้เราไปถึงจุดที่เป็นระบบเปิดที่แท้จริงคือการยึดถือมาตรฐานสากลที่เป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วไปไม่มีผู้ใดผูกขาด และเป็นมาตรฐานโปร่งใสที่ทุกคนรู้เห็นและเข้าใจ
หากเป็นเช่นนี้ผู้ใช้ระบบเปิดจะ
  • มีอิสรภาพในการเลือกซื้ออุปกรณ์ใดๆ ที่ได้มาตรฐานสากล
  • ไม่ติดขัดหากผู้ขายอุปกรณ์รายหนึ่งรายใดปิดกิจการใด เพราะหาซึ้อจากแหล่งอื่นมาทดแทนได้เสมอ
  • เลือกหาโปรแกรมประยุกต์มาใช้งานได้ทั่วไปโดยไม่ขึ้นกับอุปกรณ์
  • สามา รถจัดทำระบบเครือข่ายที่ประกอบด้วยอุปกรณ์จากหลายแหล่งได้


8. หน่วยงานมาตรฐานสากล
องค์การ ISO จัดได้ว่าเป็นหน่วยงานกลางที่มีความสำคัญที่สุดในการจัดทำมาตรฐานนานาชาติ สำหรับประเทศต่างๆ ใช้ร่วมกัน นอกจาก ISO แล้วก็มี CCITT ซึ่งกำหนดมาตรฐานเฉพาะด้านโทรคมนาคม เพราะเป็นองค์กรภายใต้ ITU(International Telecommunications Union) ของสหประชาชาติ
นอกจาก ISO และ CCITT แล้วก็ยังมีหน่วยงานระดับภูมิภาคเช่น ECMA หน่วยงานหลายชาติ เช่น IEEE ทำหน้าที่พัฒนามาตรฐานเฉพาะด้านขึ้นมาและถัดไปจากนั้นอีกก็เป็นองค์กรระดับชาติ (national standard body) เช่นสำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมของไทย (TISI) ทำหน้าที่กำหนดมาตรฐานของประเทศ และเป็นสมาชิกของ ISO เพื่อทำหน้าที่รับรองมาตรฐานสากลของ ISO ด้วย โปรดศึกษาดูรายชื่อหน่วยงานมาตรฐานต่างๆ จากภาคผนวก A
องค์กรเอกชนหลายกลุ่มก็จัดทำมาตรฐานขึ้นมาใช้เป็น "มาตรฐานอุตสาหกรรม" เพื่อใช้ร่วมกันในวงการ ตัวอย่างเช่น OSF (Open Software Foundation) ซึ่งมีผู้ประกอบการต่างๆ หลายสิบแห่งเป็นสมาชิก รวมทั้งยักษ์ใหญ่ IBM ,HP และ Digital กลุ่ม OSF มีอิทธิพลสำคัญต่อการกำหนดมาตรฐานผลิตภัณฑ์แบบ'ระบบเปิดด้วย


9. การพัฒนามาตรฐานด้านสารสนเทศในประเทศไทยและในประเทศเพื่อนบ้านของไทย
ผู้เขียนได้ศึกษาและสรุปสถานภาพต่างๆ ไว้ในภาคผนวก C(Standardization of IT in Asia) สำหรับประเทศไทย สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.) ได้มีการแต่งตั้งคณะกรรมการวิชาการคณะที่ 536 ขึ้นมาดูแลงานด้านมาตรฐานของเทคโนโลยีสารสนเทศ โดยมีดร.ปัญญา เปรมปรีดิ์ เป็นประธานคนปัจจุบัน และมีตัวแทนจากภาคราชการ รัฐวิสาหกิจ ธุรกิจ/อุตสาหกรรม IT และผู้ทรงคุณวุฒิ เป็นกรรมการรวมสิบกว่าท่าน
ปัจจุบันกว.536 ได้บริหารงานโดยจัดตั้งเป็นอนุกรรมการขึ้นมาช่วยงาน 2 คณะ คณะที่ 1 ทำหน้าที่กำหนดรหัสจังหวัดของไทย มีผลงานออกมาเป็น มอก.1099-2535 (โปรดดูภาคผนวก C.1) ปัจจุบันกำลังยกร่างรหัสอำเภอ ส่วนคณะที่ 2 ทำหน้าที่ยกร่างมาตรฐานว่าด้วยรหัสอักขระ การเขียนโปรแกรมและโครงการซอฟต์แวร์สำหรับใช้ทั่วโลก มีผลงานเป็นร่างมาตรฐานวทท. 2.0 จำนวน 3 ฉบับ
นอกจากสมอ. แล้ว ยังมีหน่วยงานอื่นที่ทำงานด้านกำหนดมาตรฐานทาง IT เช่นกัน ตัวอย่างเช่น ราชบัณฑิตยสภา มีคณะอนุกรรมการบัญญัติศัพท์คอมพิวเตอร์ คณะกรรมการกำหนดวิธีการเขียนคำไทยด้วยอักขระโรมัน คณะอนุกรรมการพิจารณาร่างหลักเกณฑ์โครงสร้าง ของตัวอักษรไทย ฯลฯ หอสมุดแห่งชาติ เป็นหน่วยงานกลางที่เป็นผู้กำหนดเลขรหัสหนังสือสากล (ISBN) สำหรับหนังสือทุกเล่มที่พิมพ์ขึ้นอย่างถูกกฎหมายในประเทศไทย สภาอุตสาหกรรมเป็นผู้กำหนดหมายเลขผลิตภัณฑ์ที่สามารถจดทะเบียนและนำมาพิมพ์เป็นรหัสแท่ง (barcode) เพื่อใช้ในระบบการตรวจสินค้าคงคลัง/การจำหน่ายที่จุดขายด้วยระบบรหัสแท่งได้
สำหรับประเทศเพื่อนบ้านของเรา (ดูภาคผนวก C.2-C.8) จากการศึกษาพอสรุปได้ว่า ประเทศจีน ญี่ปุ่น เกาหลี เป็นกลุ่มที่มีภาษาที่ใกล้เคียงกัน (แต่ต่างกันพอสมควร) ได้เน้นการพัฒนารหัสร่วมสำหรับกลุ่มภาษาจีน/ญี่ปุ่น/เกาหลี (CJK) กันอย่างมาก จนเกือบจะสามารถครอบคลุมสิ่งที่แตกต่างกันมากๆ ให้อยู่ร่วมกันได้ รอบๆ เมืองไทยเราจะเห็นว่า มีไทยอยู่เพียงประเทศเดียวที่รักษาภาษาของตนเองอยู่ได้จนถึงทุกวันนี้ ในขณะที่คอมพิวเตอร์ที่ใช้ในงานธุรกิจในมาเลย์เซีย สิงคโปร์ (อินโดนีเซีย?) และฟิลิปปินส์ ล้วนแล้วแต่ใช้อักขระกลุ่มโรมันเป็นหลักทั้งสิ้น แม้ภาษาทางการปัจจุบันก็เขียนด้วยตัวอักษรโรมัน (ตัวภาษาอังกฤษ)เป็น หลัก
ที่ขาดหายไปจากการศึกษาก็เห็นจะได้แก่กลุ่มประเทศอินโดจีนได้แก่ พม่า ลาว กัมพูชา และเวียดนาม ซึ่งคงต้องศึกษาต่อไป อินเดียแม้เคยเป็นเมืองขึ้นของอังกฤษ แต่ก็จัดได้ว่าเป็นประเทศหนึ่งที่มีความก้าวหน้ามาก มีเอกสารให้อ่านมากพอสมควร แถมภาษาท้องถิ่นกว่าสิบภาษายังมีความพิเศษในตัวเองเช่นเดียวกับไทย มีรากฐานของสัญลักษณ์บางตัวร่วมกับไทย (ภาษาเทนาครี)แต่ อักขรวิธี(วิธีการเขียนข้อความ)ต่าง กับไทยมาก หากจะศึกษากันจริงๆ ก็คงจะทำวิทยานิพนธ์ระดับปริญญาเอกได้หลายคน ประเทศศรีลังกา (ใช้ภาษาสิงหลและทมิฬ) ก็เป็นประเทศหนึ่งที่พัฒนามาตรฐาน IT ของตนเองได้อย่างรวดเร็วและใช้หลักการ input/output คล้ายกับไทยมากกว่าอินเดีย แต่ชุดอักขระค่อนข้างตรงกับอินเดียมากกว่าไทย หากจะสรุปเอาไว้เบื้องต้น ณ จุดนี้ก็พอจะกล่าวได้ว่า ในเอเชียมีอักขรวิธีที่แตกต่างกันอยู่ 4 กลุ่มหลัก คือ
  • ก. กลุ่มจีน/ญี่ปุ่น/เกาหลี (CJK) เรียกว่าเป็นอักษรภาพหรือ ideogram ภาษาของเข้าต้องมี "ตัวอักษร" ที่เป็น "คำ" ในตัวเอง หรือใช้กลุ่มตัวอักษรที่ประกอบเป็นคำ รวมกันแล้วต้องใช้อักขระหลายพันตัวจึงจะสื่อความหมายได้พอเพียง หากจะครอบคลุมให้ครบทุกตัว และรวมไปถึงภาษาในวรรณคดีด้วยก็ต้องใช้เกินหมื่นแบบ
  • ข. กลุ่มเมืองขึ้นตะวันตกที่ใช้อักขระโรมัน ได้แก่ประเทศที่เคยเป็นอาณานิคมของต่างชาตินานจนกระทั่งการใช้ภาษาของท้องถิ่นยังคงอยู่เฉพาะภาษาพูด ส่วนการใช้อักษรต่างๆ หันมาใช้ตัวอักขระโรมันเป็นหลักโดยอาจมีสัญลักษณ์ประกอบเพิ่มเติม (diacriticalmarks)ปน อยู่บ้าง ได้แก่ประเทศมาเลย์เซีย สิงคโปร์ อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ และเวียดนาม
  • ค.กลุ่ม ภาษาอินเดีย (Indic Scripts) ได้แก่ภาษาต่างๆ ในประเทศอินเดียซึ่งมีอักขระและคำพูดต่างกันแต่ชุดอักขระจัดเรียงไว้เป็นระบบเดียวกันเพราะมีบรรพบุรุษร่วมกัน กลุ่มนี้รวมไปถึงอักขระส่วนหนึ่งของภาษาสิงหลและทมิฬในศรีลังกา
  • ง. กลุ่มอินโดจีน ได้แก่ภาษาพม่า ไทย ลาว และกัมพูชา ซึ่งมีอักขรวิธีคล้ายของไทย และอักขรวิธีของกลุ่มนี้ตรงกับวิธีที่ชาวศรีลังกาใช้เขียนภาษาสิงหลและทมิฬด้วย
แต่ละกลุ่มข้างบนนี้มีความเป็นไปได้สูงที่จะอาศัยโปรแกรมคอมพิวเตอร์ร่วมกันได้ในกลุ่มเดียวกัน การศึกษาเกี่ยวกับภาษาธรรมชาติจะเป็นรากฐานสำคัญในการจัดทำระบบซอฟต์แวร์สากล (software internationalization)ดัง จะกล่าวต่อไป
ข้อสังเกตอีกข้อหนึ่งเกี่ยวกับการกำหนดมาตรฐานแห่งชาติของประเทศในเอเซียก็เห็นจะได้แก่กิจกรรมด้าน EDI(Electronic Data Interchange) ซึ่งเป็นเทคโนโลยีสำคัญที่จะช่วยให้ระบบคอมพิวเตอร์ของหน่วยงานต่างๆ สามารถแลกเปลี่ยนเอกสารทางการค้า และดำเนินการประมวลผลได้แบบอัตโนมัติ โดยไม่ต้องใช้มนุษย์มาป้อนข้อความที่ได้รับ (บนกระดาษ) เข้าไปยังระบบภายในของบริษัทของตัวเองใหม่อีก EDI ในยุค1993เกือบจะเป็นคาถาสำเร็จรูปสำหรับประเทศที่ต้องการพัฒนาเศรษฐกิจในย่านเอเซีย โดยมีสิงคโปร์เป็นพระเอกเพราะประสบความสำเร็จค่อนข้างมาก ดังที่จะเห็นได้จากภาคผนวก C.2 (มาเลเซีย)มี MEC, C.3(สิงคโปร์)มี ITSC, C.5(จีน)มี TC83, C.6(เกาหลี)มี KEC ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นหน่วยงานที่ทำหน้าที่กำหนดมาตรฐาน EDI ระดับชาติคำว่า EDIFACT ที่ใช้ในเอกสาร หมายถึงมาตรฐาน EDI ที่สหประชาชาติกำหนด (โปรดดูรายละเอียดคำย่อในภาคผนวก B)และ ปัจจุบันได้กลายเป็นมาตรฐาน ISO 9375 ไปแล้ว (ดูภาคผนวก J.2 Application Layer) ประเทศไทยอาจจะต้องเร่งงาน EDI ให้เร็วขึ้นกว่านี้ เพราะของไทยยังล้าหลังประเทศเพื่อนบ้านอยู่มาก หน้าที่นี้คงจะตกอยู่กับคณะกรรมการวางแผน IT แห่งชาติกว.536 และผู้เกี่ยวข้องอื่นๆกระมัง


10. การพัฒนามาตรฐานด้านสารสนเทศในประเทศอื่น ๆ
ในภาคผนวก D ผู้เขียนได้รวบรวมรายชื่อมาตรฐานสากลที่เกี่ยวข้องกับการประมวลข้อสนเทศ (information processing) ในบางรายการท่านจะสังเกตเห็นว่าหมายเลขเอกสารเป็นตัวหนา เอกสารเหล่านี้มีแนวโน้มว่าเป็นมาตรฐานสากลที่อาจจะกระทบกระเทือนต่อการใช้ภาษาไทยกับระบบคอมพิวเตอร์ สมควรจะได้รับการสอดส่องดูแลเป็นพิเศษอยู่ตลอดเวลา เรื่องนี้กว.536(สมอ.) ได้ทบทวนไปครั้งหนึ่งเมื่อประมาณ 2 ปีมาแล้ว ดังนั้นผลการศึกษาครั้งนี้อาจใช้เป็นข้อเสนอต่อกว.536 ในการทบทวนอีกครั้งหนึ่งว่ามาตรฐานเหล่านี้มีการปรับปรุงเพิ่มเติมหรือไม่ และมีอะไรที่เป็นปัญหากับไทยบ้าง
ภาคผนวก E เป็นการรวบรวมมาตรฐานด้าน IT ของชาติต่างๆ หรือกลุ่มประเทศต่างๆ ที่น่าสนใจ เพื่อใช้ในเชิงเปรียบเทียบว่า ชาติอื่นๆ เขาดูแลมาตรฐานที่เกี่ยวกับภาษาและวัฒนธรรมของตัวเองได้มากน้อยแค่ไหน ผลสรุปก็คือ ทุกชาติที่มีภาษาของตนเองต้องพัฒนามาตรฐานรหัสอักขระและมาตรฐานแป้นพิมพ์ นี่เป็นความต้องการขั้นต่ำ อันนี้ถือได้ว่าประเทศไทยสอบผ่าน
ภาคผนวก F เป็นหัวข้อที่ว่าด้วยมาตรฐานของรัฐบาล ซึ่งหมายถึงข้อกำหนดทางเทคนิคซึ่งรัฐบาลบางประเทศจัดทำขึ้นเพื่อใช้ในการควบคุมการจัดซื้อของรัฐบาล มาตรฐานของรัฐบาลโดยทั่วไปแล้วจะเป็น subset ของมาตรฐานแห่งชาติ และมักจะอยู่ในลักษณะของการกำหนดโดยอ้างอิงมาตรฐานแห่งชาติหรือมาตรฐานสากลอีกต่อหนึ่ง ประเทศที่เน้นมากในเรื่องนี้ได้แก่ สหรัฐอเมริกา แคนาดา อังกฤษ ออสเตรเลีย ญี่ปุ่น หลายประเทศเรียกชื่อมาตรฐานกลุ่มนี้ว่า โกสิป (GOSIP Government OSI Procurement Requirements) ผู้เขียนยกตัวอย่างไว้เพียงตัวอย่างเดียว แต่สำหรับท่านที่สนใจในเรื่อง GOSIP อาจหาอ่านได้จากรายงานของ DataPro และตำราด้าน OSI/Open System ทั่วๆ ไป คำถามคือ เมื่องไทยควรจะมี GOSIP ด้วยไหม? ถ้ามี จะให้ใครจะเป็นผู้กำหนด?
การกำหนดมาตรฐานของรัฐบาลในประเทศอื่นมักจะต้องมีหน่วยงานกลางที่คอยดูแลและช่วยหน่วยงานต่างๆ ของรัฐบาลวางแผน computerization project ต่างๆ ในเชิงสนับสนุน ให้ความช่วยเหลือ พัฒนา และถ่ายทอดเทคโนโลยี่ที่จำเป็นให้แก่ผู้ใช้ระบบ ประเทศไทยเคยมี NCC(คณะกรรมการคอมพิวเตอร์ของรัฐ) ทำหน้าที่นี้อยู่ แต่ภาพที่ปรากฏออกมาในอดีตกลายเป็นว่า NCC คือผู้ที่ทำให้การทำระบบคอมพิวเตอร์ของหน่วยงานของรัฐล่าช้าเพราะทุกหน่วยงานต้องรอการอนุมัติจาก NCC เป็นเวลานาน ผลสุดท้ายคือ NCCไม่ใคร่จะได้ทำหรือไม่มีโอกาสได้ทำงานเชิงสนับสนุนอย่างจริงจัง แทนที่จะมีการปรับปรุงก็ถูกยุบไปเสีย ปัจจุบันคงจะต้องเป็นความรับผิดชอบของคณะอนุกรรมการเพื่อการพัฒนาคอมพิวเตอร์ในวงราชการ ซึ่งมีม.ร.ว.จัตุ มงคล โสณกุล เป็นประธาน และอยู่ในกำกับของคณะกรรมการวางแผน IT แห่งชาติ ซึ่งมีรองนายกฯ อำนวย วีรวรรณ เป็นประธาน
ภาคผนวก G พูดถึง de facto standard สั้นๆ เกี่ยวกับมาตรฐานที่ยอมรับกันทั่วไป ทั้งๆ ทั่ไม่เป็นมาตรฐานสากล อันนี้ก็เห็นจะได้แก่มาตรฐานที่เกี่ยวกับ PC, DOS และ Windows ซึ่งไมโครซอฟต์และ IBM ทำขึ้นและมีผู้ใช้กันแพร่หลายมาก แต่ปัจจุบันตลาด PC ก็มีการขยายตัวไปมากมายจนกระทั่งสามารถนำมาตรฐานสากลหลายๆเรื่องมาใช้ร่วมกับ PC ได้เกือบทุกรูปแบบ และในทางกลับกันมาตรฐานที่เป็นของบริษัทต่าง ๆ เช่น ไมโครซอฟต์ก็หันมาใช้สิ่งซึ่งเป็นสากลมากขึ้น ตัวอย่างเช่น มาตรฐานด้านรหัสอักขระ สำหรับ Windows NT หรือ Font แบบ True Type อาจจะเป็นไปตามมาตรฐาน Unicode ทั้งนี้เพราะไมโครซอฟต์มีส่วนร่วมในการพัฒนา Unicode ขึ้นมาด้วย และในทางกลับกันมาตรฐานที่เป็น proprietary บางชนิด เช่น ภาษา PostScript (เครื่องหมายการค้าของบริษัทอะโดบีสหรัฐ) ปัจจุบันก็มีการนำเสนอให้กลายเป็น ISO 9541 ไปแล้ว เป็นต้น
ภาคผนวก H เป็นการสรุปให้เห็นว่ากำลังจะมีมาตรฐานสากลใหม่ๆ อะไรขึ้นบ้าง สิ่งที่ต้องจับตามองก็คือการพัฒนารหัสครอบจักรวาล (UCS หรือ Universal Character Set) และ Unicode ซึ่งจะมีทุกภาษารวมกันอยู่ในผังรหัสเดียวกัน UCS มีชื่อจริงคือ "ISO 10646 ฉบับร่างที่ 1" เวียนออกมาให้สมาชิกวิจารณ์กันรอบหนึ่งเมื่อ 2 ปีก่อน ระหว่างที่กำลังพิจารณากลุ่มบริษัทคอมพิวเตอร์ชั้นนำก็รวมตัวกันเป็น Unicode Consortium สร้างรหัส 16 บิต สำหรับใช้ทั่วโลกออกมาแซง ผลสุดท้ายทุกคนเชื่อว่าหากปล่อยให้มีมาตรฐาน 2 อันที่ซ้ำซ้อนกันเกิดขึ้นในเวลาเดียวกันก็คงจะไม่ดี สมาชิก ISO ส่วนใหญ่จึงลงมติไม่ผ่านร่างที่ 1 ของ ISO 10646 อนึ่งร่างนี้ส่วนที่พูดถึงภาษาไทยยังไม่ชัดเจนนัก อีกทั้งการเรียกขานชื่ออักขระต่างๆ ยังไม่ถูกต้องนักกว.536 จึงได้จัดทำคำอธิบายส่งไปยัง ISO
หลักจากร่างที่ 1 ของ ISO 10646 ตกไป วงการพัฒนารหัสมาตรฐานก็ได้ทำการบรรจุส่วนดีของ Unicode เข้าไปใน ISO 10646 และยกร่างใหม่ออกมาเป็น DIS 1.2 เวียนมาอีกรอบ คราวนี้กว.536 ก็พบว่ามีมือดีที่ไหนไม่ทราบเขียนอธิบายในร่างนี้ว่าการป้อนข้อความภาษาไทย (ไม่ใช่ที่เราใช้กัน)นั้น ควรเป็นแบบ phonetic encoding เหมือนกับกลุ่มอินเดีย ตัวอย่างเช่น ถ้าจะเขียนคำว่า "มาไม่โมเมแน่" การป้อนก็จะต้องเป็นลำดับที่ทุกท่านต้องแปลกใจ คือ < ม า ม ไ ' ม โ ม เ น แ '> อย่างนี้จะรับได้ไหมครับ? (เหมือนกับการไล่ตัวสะกดที่เด็กๆ ต้องเรียนในชั้นประถม แต่ไม่ใช่ลำดับการป้อนข้อความหรือการเขียนของเรา) นอกจากนั้นยังมีประเด็นอื่นๆ ลึกๆอีกหลายเรื่องซึ่งเป็นปัญหา ซึ่งกว.536 ได้ประสานงานกับทีมงานที่ดูแล ISO 10646 ในต่างประเทศอยังไม่เป็นทางการและได้แจ้งความต้องการที่จะแยกภาษาไทยออกมาจากกลุ่มอินเดียให้เขาทราบเพื่อทำการแก้ไขต่อไป ผลการลงคะแนนปรากฏว่าเสียงข้างมากลงมติให้ผ่าน ISO(DIS 1.2) 10646 ไปเรียบร้อยแล้ว แต่ปัญหาที่ผู้เขียนพบก็คือว่า มีคนไทยในโลกนี้ไม่เกิน 4 คนที่เสียสละกำลังกายและสมองเพื่อแถลงให้กลุ่มผู้พัฒนามาตรฐานทราบว่าภาษาไทยนั้นต้องเป็นอย่างไร ในขณะที่มีชาวต่างชาติหลายสิบคนกำลังพยายามกำหนดคุณสมบัติของภาษาไทยตามความรู้และความเห็นของเขา ซึ่งไม่ใช่ตามวิธีการของไทยเอง อันนี้นับว่าอาการน่าเป็นห่วงและจะต้องหาทางแก้ไขอย่างมาก ใครมีทางออกหรือจะอาสาสมัครเข้าช่วยกว.536 ก็คงจะเป็นกุศลอย่างยิ่ง (จะติดต่อผ่านทางผู้เขียนก็ได้)
ภาคผนวก I เป็นการสรุปเกี่ยวกับการก่อตัวของคลื่นลูกใหม่ที่เริ่มต้นมาจากรหัสครอบจักรวาล (ISO 10646 UCS กับ Unicode ) นั่นก็คือเรื่อง Internationalization of IT เรียกย่อๆ ว่า I18N (เพราะคำคำนี้เริ่มด้วยตัว I ตามด้วยตัวอักษรอื่น 18 ตัวและจบด้วย N) คลื่นลูกนี้จะมาแรงมากเพราะเป็นวิธีการซึ่งสามารถใช้กลไกของการการกำหนดมาตรฐานสากล มาทำให้คอมพิวเตอร์เครื่องหนึ่งเครื่องใดในอนาคตสามารถพร้อมที่จะทำงานเป็นภาษาใดๆ ก็ได้ที่มีผู้กำหนดคุณสมบัติทางภาษาเอาไว้สมบูรณ์ มาตรฐานต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับเรื่องนี้เริ่มที่องค์กร IEEE (สมาคมในสหรัฐแต่มีสมาชิกกว่าสามแสนคนทั่วโลก) กำหนดมาตรฐานที่เรียกว่า POSIX (Portable Operating System Interface Standard) ขึ้นมาเพื่อช่วยให้ระบบปฏิบัติการ (OS) ต่างๆ มีความโปร่งใสมากขึ้นโดยอาศัยข้อตกลงร่วมว่าจะพูดคุยกับโปรแกรมประยุกต์ (OSI ชั้นที่ 7) อย่างไรและยังแถมช่วยให้ OS อื่นๆ ที่ไม่เป็นตระกูล UNIX สามารถประกาศตัวว่าเป็น open system ได้อย่างเต็มที่
Posix ภาคหนึ่งได้คลอดออกมาเป็น IEEE P1003.1 ต่อมาผ่านการยอมรับของ ISO และกลายเป็นมาตรฐานสากล ISO/IEC 9945-1 เรียบร้อยแล้วเมื่อ 1990 ขณะนี้การพัฒนามาตรฐาน POSIX กำลังถึงส่วนที่อาจจะเรียกได้ว่าเทียบเท่ากับ OSI ชั้น 6 และ 5 มี ชื่อเรียกว่า IEEE P1003.2 -Shell and Utilities ในเอกสารฉบับนี้มีการพูดถึงวิธีการกำหนดให้ระบบ OS ของคอมพิวเตอร์ ทราบว่า กำลังรับใช้มนุษย์ที่ใช้ภาษา/วัฒนธรรมใด ประเทศใด จากนั้นก็จะประมวลผลส่วนที่เกี่ยวกับวัฒนธรรมหรือภาษานั้นๆ ให้ถูกต้องตามภาษานิยม เช่น เมื่อมาอยู่เมืองไทยก็ต้องทำแบบไทย กล่าวคือ ใช้เวลาเมืองไทย เขียนจากซ้ายไปขวา รู้จักวางสระบางตัวเหนือพยัญชนะได้ จัดเรียงลำดับคำตามพจนานุกรมได้ถูกต้อง คิดเงินเป็นบาท คิดปฏิทินเป็นพุทธศักราชรู้จักชื่อวันเดือนเป็นคำไทย และรู้จักเลขไทย เป็นต้น สิ่งเหล่านี้จะต้องพัฒนาขึ้นมาเป็นข้อกำหนดมาตรฐานเพื่อประเทศไทย (Thai Locale) และกำหนดขึ้นมาเพียงครั้งเดียวก็พอ คอมพิวเตอร์ที่ได้มาตรฐาน POSIX 1003.2 ก็จะหยิบข้อกำหนดเหล่านี้ไปปฏิบัติงานร่วมกับโปรแกรมประยุกต์ต่างๆ ได้อย่างถูกต้องสมบูรณ์ ฤๅจะถึงเวลาที่ควรจะเลิกการนำโปรแกรมต่างชาติมาดัดแปลงเป็นไทย? งานชิ้นนี้คงอีกไม่เกิน 1 ปีก็จะเริ่มมีผลิตภัณฑ์ออกวางเต็มตลาด และข้อกำหนดมาตรฐานสำหรับภาษาไทยก็น่าจะสมบูรณ์ ถ้าคณะอนุกรรมการกว.536/2 ยังไม่หมดแรงเสียก่อน


11.การสื่อสารข้อมูล
ระบบเปิดและ OSI ถือกำเนิดมาในวงการสื่อสารข้อมูล แต่ถูกนำไปประยุกต์ใช้กับความคิดเรื่องซอฟต์แวร์ ระบบปฏิบัติการ ฯลฯ ได้เช่นเดียวกันในภาคผนวก J ทั้งหมดผู้เขียนได้รวบรวมมาตรฐานที่น่าสนใจและจำเป็นที่ผู้ชำนาญการด้านระบบเครือข่ายต้องรู้จักและศึกษาโดยใน J.1 เป็นการสรุปเรื่องความเร็วของการส่งข้อมูลแบบดิจิตัลทางไกลขององค์การโทรศัพท์หลายๆประเทศ ซึ่งจำเป็นอย่างมากที่ต้องเชื่อมต่อกันเองได้โดยสมบูรณ์จึงจะเปิดบริการโทรทางไกลอัตโนมัติได้ วงการคอมพิวเตอร์ปัจจุบันก็อาศัยการเช่าสายส่งความเร็วสูงขององค์การโทรศัพท์ในประเทศ เช่น สาย E1 (2.048 Mbps) เพื่อประยุกต์ใช้งานรับส่งข้อมูล ในขณะที่องค์การโทรศัพท์ใช้สายประเภทเดียวกันในการรับส่งเสียงพูดได้ 30 คู่พร้อมกัน เป็นต้น
ภาคผนวก J.2 ได้ทำการแยกแยะข้อกำหนดต่างๆ ทั้งของ CCITT และ ISO โดยพยายามแบ่งเป็น layer ตามโมเดลที่เคยเสนอไว้ตอนต้นทั้งหมด ผู้อ่านที่ทำงานกับการสื่อสารแห่งประเทศไทยหรือ องค์การโทรศัพท์อาจจะสนใจ layer 1-4 มากกว่า 5-7 ในขณะที่บริษัทที่คิดจะทำธุรกิจด้านซอฟต์แวร์เพื่อใช้กับ EDI ของไทย อาจจะต้องไปอ่านเอกสารในกลุ่ม layer5-7 ส่วนผู้ที่สนใจเรื่อมาตรฐานโมเด็ม หรือดูสเป็คของโมเด็ม สามารถอ้างอิงความหมายได้จากหัวข้อ J.3 นักศึกษาที่อยากเจาะลึกเรื่องวิธีการประมวลสัญญาณของโมเด็มความเร็วสูงและวิธีการทำ data scrambling ก็คงจะต้องไปอ่านเอกสารตัวจริงของ CCITT V.32,V.32 bis เป็นต้น
ภาคผนวก J.4 เป็นการรวบรวมมาตรฐาน CCITT ชุดที่ขึ้นต้นด้วย X อีกหลายรายซึ่งจงใจแยกออกมาจากกลุ่ม J.2 ซึ่งแยกเป็น layer ชัดเจน เพื่อความสะดวกในการค้นหา
ภาคผนวก J.5-J.9 เป็นมาตรฐานที่เกี่ยวข้องกับระบบสื่อสารที่กำหนดขึ้นโดยหน่วยงานอื่น ๆ นอกเหนือไปจาก CCITT และ ISO กลุ่มมาตรฐานกลุ่มนี้มีอิทธิพลสูงมากในวงการอุตสาหกรรมสื่อสารโทรคมนาคม เพราะเป็นมาตรฐานที่ได้รับการพัฒนาขึ้นมาพร้อมๆ กับการพัฒนาผลิตภัณฑ์และการตลาด ในขณะที่มาตรฐาน CCITT หรือ ISO บางรายการแม้จะเป็นมาตรฐานแต่ก็อาจมีผลิตภัณฑ์ออกมาน้อยกว่ากลุ่มเหล่านี้มาก
ตัวอย่างที่เป็นประเด็นที่สำคัญที่สุดซึ่งเกิดขึ้นก็คือเรื่องของระบบเครือข่ายแบบ OSI ว่ามีจริงหรือยัง? คำตอบก็คือมีบ้างแต่ยังไม่สมบูรณ์เพราะในวงการเขาใช้มาตรฐานของ DoD และ IETF กันมากกว่า (เรียกกันสั้นๆว่า TCP/IP หรือ Transmission Control Protocol/Internet Protocol) คำว่า TCP/IP แม้มีชื่อเพียง 2 protocol แต่หมายถึงกลุ่มของมาตรฐานที่เกิดขึ้นในวงการอุตสาหกรรมคอมพิวเตอร์ที่ทำงานให้กระทรวงกลาโหมสหรัฐ ซึ่งต่อมาขยายเป็น ARPAnet, DARPA ฯลฯ จนปัจจุบันไม่มีชื่อจะเรียกเพราะมี net ต่างๆ หลายร้อยเครือข่ายเชื่อมเข้าด้วยกัน ผลสุดท้ายต้องเรียกด้วยชื่อกลางๆว่า Internet ซึ่งเป็นเครือข่ายแบบเปิดที่ไม่เข้ารูปแบบตาม OSI แต่มีคล้ายอยู่บ้าง และมีผู้ใช้เครือข่ายนี้หลายล้านคน มี host computer เชื่อมกันแบบ TCP/IP กว่าแสนเครื่อง ทำงานได้ดีมาตลอด ทำไมจะต้องมาสนใจ OSIด้วย?
ผู้เขียนไม่ทราบเหตุผลหรือคำตอบ แต่ที่แน่ใจก็คือ OSI มาแรง และอุตสาหกรรมที่สร้างผลิตภัณพ์ตาม TCP/IP ทั้งหลายเริ่มเพิ่มทางเลือกให้แก่ผู้ซื้อมากขึ้น อาจจะต้องรอสัก 10 ปีกระมัง OSI ทางด้านเครือข่ายจึงจะใหญ่โตเท่า TCP/IP และค่อยๆกลืน TCP/IP ไปในที่สุด แต่ในวันนี้ TCP/IP เป็นพวกเสียงข้างมากและยังขยายตัวอยู่ตลอดเวลา มาตรฐานจาก IETF (ภาคผนวก J.9) ผู้เขียนได้มาจากกลุ่มผู้พัฒนา IETF โดยตรง โดยผ่านเครือข่ายไทยสาร (ThaiSarn -Thai Social/Scientific and Academic Network) ที่จัดทาขึ้นโดย NECTEC ซึ่งต่อเข้ากับ Internet ของต่างประเทศหากพิจารณาดีๆ เราจะเห็นว่ามีมาตรฐาน IETF หลายตัวที่อ้างถึงชื่อที่เป็น OSI อาทิ X.400, X.500, OSI IS-IS ฯลฯ และยังมีบางรายการเช่น RFC 1343 พูดถึงการฝากเสียงพูดหรือภาพเคลื่อนไหวเข้าไปกับจดหมายอิเล็กทรอนิกส์ผ่านทางเครือข่าย Internet ได้


12.บทสรุป
อาจจะพูดได้เพียงประโยคเดียวว่า ประเทศไทยคงต้องลงทุนพัฒนาการมาตรฐานด้าน IT ของชาติมากกว่านี้ คำถามคือใครจะเป็นอัศวินม้าขาวมาช่วยจัดการให้สำเร็จ?


13.ภาคผนวกภาษาอังกฤษ
General Information on IT Standardization
Contents
 A. International Standard Bodies and IT -Related Organizations
B. Important Acronyms used in Standardization
C. Standardization of IT in Asia D. Selected International Standards on Information Processing
E. Other National/Regional Standards on IT Internationalization F. Government and Legal Standards
G. De facto Standards
H. Emerging Standards
I. Standards Related to Internationalization of IT
J. Selected International Standards on Communications K. References

A. International Standard Bodies and IT-Related Organizations
ACM Association of Computing Machinery
AFNOR Association Francaise de Normalisation
ANSI American National Standards Institute
ASMO Arab Standards and Metrology Organization
BSI British Standards Institute
CAS China Association for Standards
CCITT The International Telegraph and Telephone Consultative Committee
Codasyl Conference on Data System Languages
CSA Canadian Standards Association
DIN Deutsches Institut fur Normung
ECMA European Computer Manufacturers Association
EIA Electronic Industries Association
FIPS Federal Information Processing Standards
IEC International Electrotechnical Commission
IEEE Institute of Electrical and Electronic Engineers
IETF Internet Engineering Task Force
ISO International Organization for Standardization
JIS Japanese Industrial Standards Committee
NBS National Bureau of Standards (US National Standards Organization)
NECTEC National Electronics and Computer Technology Center (in Thailand)
NNI Nederlands Normalisatie-instituut
OSF Open Software Foundation
RI The Royal Institution (in Thailand)
SFC Suomen Standardisoimisliitto
SCC Standards Council of Canada
TISI Thai Industrial Standards Institute (in Thailand)
UI UNIX International
UL Underwriter Laboratory
Unicode Unicode Consortium
X-Consortium X-Consortium
X/Open X/Open Company Limited
UNIX related industrial standard organizations:
UNIX based industrial standard organizations,X/OPEN,UI and OSF also have their own working groups for internationalization to investigate locale switching mechanisms,message mechanisms and so on.In such a category,there are also UNIFORUM and X-Consortium.

B. Important Acronyms used in Standardization
n ed nth edition
ASN Abstract Syntax Notation
CD Committee Draft
DAD Draft Addendum (ISO)
DIS Draft International Standard (ISO)
DOS Disk Operating System used with PC's
DP Draft Proposal
EDI Electronic Data Interchange
EDIFACT EDI for Administration, Commerce and Transport (United Nations)
EUC Extended Unix Code
FED-STD Deseral Standards (USA)
FIPS Federation Information Processing Standards (USA)
HDLC High-Level Data Link Control Procedures
I18N Internationalization (I+18 characters+N)
ISDN Integrated Services Digital Network
IT Information Technology
L10N Localization (L +10 characters+N)
LAP Link Access Procedure
LLC Logical Link Control
ODA Office Document Architecture (ISO)
ODIF Office Document Interchange Format (ISO)
OSI Open Systems Interconnection (ISO)
PC (IBM compatible) Personal Computers
POSIX Portable Operating System Interface Standards (IEEE/IEC initiated standards)
RFC Request for Comments (IETF standard)
SC Subcommittee
SIG Special Interest Group
SGML Structured Generalized Mark-up Language (ISO)
TC Technical Committee
TF Task Force
WG Working Group


C. Standardization of IT in Asia

C.1 IT standard Technical Committee and Working Groups in Thailand
TC536 TISI's Technical Committee on Information technology
SC1 Subcommittee on provincial codes
SC2 Subcommittee on software and character sets
SC2/WG1 Thai Application Programming Interface (API)
SC2/WG2 Internationalization (I18N)
RI Royal Institution
WG on Printing Thai Font Architecture
WG on Computer Terms Vocabulary
WG on Romanization Romanization of Thai
other WG's Romanization of provincial and district names
The National Library ISBN issuing organization for Thailand
The Federation of Thai Industry Bar-code issuing organization for Thailand
C.2 Working Groups on Standardization of IT in Malaysia
SIRIM Standards and Industrial Research Institute of Malaysia
ISC-IT Information Technology Industry Standard Committee (under SIRIM) :
ISC-IT/WG1 vocabulary
ISC-IT/WG2 telecommunication and information exchange between systems and interconnection of IT equipment
ISC-IT/WG3 software development and system documentation and languages
ISC-IT/WG4 flexible magnetic media for digital exchange, representation of data elements and optical disk centridges for information exchange
ISC-IT/WG5 identification cards and related services and common security techniques
ISC-IT/WG6 text and office systems and office eqipment
ISC-IT/WG7 information retrieval, transfer and management for OSI
ISC-IT/WG8 computer graphics
ISC-IT/WG9 Electronic Data Interchange (EDI) Standards (now transferred to MEC)
ISC-IT/WG10 character sets and information coding
ISC-IT/WG11 microprocessor systems
ISC-IT/WG12 geographical information systems
MEC Malaysian EDIFACT Committee (with NCCIM - the National Chanmer of Commerce and Indystry Malaysia) for developing EDI standards after the dissolution of ISC-IT/WG9. NCCIM has completed three Malaysia EDIFACT Directories in August 1992 : the Malaysia EDIFACT Syntax Rules, Segment Rules,Data Element Rules and is scheduled to finish the Code Directory in early 1993.
C.3 Standardization of IT in Singapore
ITSC Singapore's national IT Standards Committee
Singapore,as a country,does not claim any of her own standards (Reference 7),but does apply a four-stage standardization process : (i) identification,(ii) development, (iii) implementation and (iv) conformance. ITSC was formed in 1990 and has the following plan and outputs :
1. Asian Language to assess character encoding standard (started 1990, completed 1992)
2. Software Development for quality certification (started 1990)
3. Electronic Data Interchange to develop EDIFACT messaging syntax standard (started 1990-)
4. Bar Coding to promote the use of bar code to the industry (started 1992)
5. Moving Pictures to assess Singapore's digital requirements (started 1992)
6. Graphics Interchange for interchange of CAD/CAM information(started 1992)
7. Smart Cards to evaluate the use of common stored-valued cards (to be started)
8. Document Interchange to recommend a suitable standard (to be started)
9. Network Security to assess Singapore's requirements (to be started)
10. Directory Services to establish a common directory service (to be started)
C.4 Subcommittees and Working Groups on Standardization and Internationalization of IT in Japan
JISC Japanese National Standard body & National Body of ISO
IPSJ/ITCSJ Standard committee corresponding to ISO
SC2 Subcommittee on "Character set and information coding"
SC18 Subcommittee on "Text and Office System"
SC21 Subcommittee on "Information Retrieval, Transfer and Management for OSI"
SC22 Subcommittee on "Languages"
SSI Committee on "System Software Interface"
SSI/POSIX Working group on Systems Software Interface "POSIX"
I18NSC Committee on "Internationalization" Kanji Std. Committee on "Kanji standardization"
INTAP Interoperability Technology Association for Information Processing, a committee on OSI functional standard
SIGMA SIGMA systems
UI/IWG Unix International Internationalization Working Group
UI/J L10N SIG UI/Japanese Localization Special Interest Group
OSF I18N SIG OSF Internationalization Special Interest Group
J adhoc group Japanese adhoc group to OSF I18N SIG
X/Open I18N WG X/Open Architecture Developers Group (PC and DOS area)
JUS Japan Unix Society
PortSoft Joint activity among Asian IT organizations aims at developing guidelines for internationalized portable application
X11 Study group A study group on X11 Window system
C.5 Technical Committee and Subcommittees on Standardization of IT in China
CSBTS Chiness State Bureau of Technical Supervision
CSBTS/TC4 Information and Documentation (ISO/TC46 counterpart)
CSBTS/TC28 Computer and Information Processing (ISO/IEC/JTC1 counterpart)
SC1 Vocabulary
SC2 Character Sets and Coding
SC3 Data Communications
SC4 Data Encryption
SC5 Software Engineering
SC6 Industry Automation System
SC7 Equipments Security of Data Processing
SC8 Microcomputer
SC9 Flexible Magnetic Media for Information Interchange
SC10 Disk
SC11 Representation of Data Elements
SC12 OSI
SC13 Peripheral Equipments and Consumption
SC14 Programming Language
CSBTS/TC83 Document and Data Elements in Administration, Commerce and Industry (ISO/TC154-EDIFACT counterpart)
CSBTD/TC183 Banking Business (ISO/TC68)
C.6 Organizations working on Standardization of IT in Korea
KBS Korean Bureau of Standards of Industrial Advancement Administration (IAA), the national standards body of Korea
IIS Institute of Industrial Standards (established 1991),to look after Korean Standards on IT and cooperate with the following technical committees:
IIS on information processing (ISO/IEC JTC1 counterpart) and information and documentation (ISO TC46 counterpart)
KFTC Banking and related financial services (ISO TC68 counterpart)
Statistics Association Application of Statistical Methods (ISO TC69 counterpart)
KEC Korean EDIFACT Committee, on EDI standards (ISO TC154 counterpart)
Industrial Standards Association on quality management and quality assurance (ISO TC176 counterpart)
ETRI on industrial automation system and integration (ISO TC184 counterpart)
C.7 Standardization of IT in the Philipines
BPS Bureau of Products Standards
C.8 Standardization of IT in Indonesia
LIPI/DSN Indonesian Institute of Science,Institute for Standardization
PU SAN Standatdization Council of Indonesia

D. Selected International Standards on Information Processing
(Note: Standards highlighted in bold are those which may affect Thai and the Thai language.)
CCITT T.61 1985 Character Repertoire and Coded Character Sets for the International Teletex Service
Describes detailed definitions of the repertoires of graphic characters and control functions to be used in the international Teletex service. The means by which supplementary character repertoires are defined are also described.
CCITT T.100 1984 International Information Exchange for Interactive Videotex
IEC-417 Graphic Symbols for Use on Equipment
IEEE P1003.2 POSIX shell and utilities
ISO 639 Names of languages
ISO 646 ,2ed 1983 ISO 7-bit Coded Character Set for Information Interchange
Defines the binary representation of 128 control, (Latin) alphabet, digit, and symbol characters. Describes in general the use of the control characters. Describes option of national replacement characters.
ISO 843 Transliteration of Greek to Latin
ISO 1000 SI
ISO 1091 Typewriters-Layout of Printing and Function Keys
ISO 1092
ISO 2014 ,1 ed 1976 Writing of Calendar Dates in All-numeric Form
This international standard Specifies the writing of dates of the Gregorian calendar in all-numeric form, signified by the elements year month, and day.
ISO 2022 ,3ed 1986,4ed 1993? ISO 7-Bit snd 8-Bit Coded Character Sets - Code Extension Techniques
Defines techniques for expanding the number of characers represented by the base character set.
ISO 2047 1975 Graphical representations for the control characters of the 7-bit coded character set
ISO 2126 Basic Arrangement for the Alphanumeric Section of Keyboards Operated with Both Hands
ISO 2375 , 3ed 1985 Procedure for Registration of Escape Sequences
ISO 2530 Keyboard for international information processing interchange using the
ISO 7-bit coded character set -Alphanumeric area
ISO 3166 Names of countries
ISO 3243 Keyboards of Countries Whose Languages Have Alphabetic Extenders - Guideline for Harmonization
ISO 3244 Principles governing the positioning of control Keys on Keyboards
ISO 3307 ,1ed 1975 Representation of Time of the Day
This international standard is designed to establish uniform time representation based upon the 24-hour timekeeping system. It provides a means for representing local time of the day and Universal Time in digital form for the purpose of interchanging information among data systems.
ISO 3461 Graphic Symbols, General Principles for Presentation
ISO 3791 Keyboard layout for numeric applications
ISO 4031 ,1ed 1987 Representation of Local Time Differentials
This international standard specifies a standard means for repesenting local time differentials to facilitate interchange of data among data systems.
ISO 4062 Dictation equiment symbols
ISO 4169 Key numbering systems and layout charts
ISO 4197 Office Machines-Keyboards-Key Numbering System and Layout Charts
ISO 4217 ,3ed 1987 Codes for the Representation of Currencies and Funds
ISO 4873 ,2ed 1986(3ed 1991 ?) 8-bit code for information interchange -Structure and rules for implementation
Outlines the structure of the ISO 8-bit code and rules for implementation
ISO DIS 4882 Office Machines and Data Processing Equipment, Line Spacings, and Character Spacings
ISO 5426 1983 Extension of the Latin alphabet codes character set for bibliographic information interchange
ISO 5428 1984 Greek alphabet coded character set for bibliographic information interchange
ISO 6093 ,1ed 1985 Presentation of Numerical Values in Character Strings for Information Interchange
Specifies tree presentations of numerical values, which are represented in character strings in a form readable by machine, for use in interchange between data processing systems. Also provides guidance for developers of programming languages standards and lmplementor's of programming products. These representations are recognizable by humans, and thus may be useful in communication between humans.
ISO DIS 6329 Symbols for Duplicating and Document Copying Machines
ISO 6429 , 1ed 1988 ( 1ed 1992?) ISO 7-Bit and 8-Bit Coded Character Sets - Control Functions for Coded Character Sets
Defines control functions and their coded representations for use in a 7-bit code, an extended 7-bit code, an 8-bit code, or an extended 8-bit code, Specifies a CO set, a C1 set, control functions derived there from, and a number of independent control functions.
ISO 6438 1984 African coded character set for bibliographic information interchange
ISO 6523 1991 Data Interchange -Structure for the ldentification of Organizatons.
Outlines the format of the International Code Designator (ICD) for organization codes.TISI has registered and was designated code 0044 for Thailand. TISI is the sponsoring authority for any local registration of organization codes in Thailand, a necessary step for linking Thai EDI to the world-wide EDIFACT community.
ISO 6630 ? Bibliographic control functions
ISO DIS 6861 Cyrilillic alphabet coded character sets for Slavonic languages for bibliographic information interchange
IDO DIS 6862 Mathematical coded character set for bibliographic information interchange
ISO 6936 , 2ed 1988 Conversion between the Two Coded Character Sets of ISO 646 and ISO 6937-2 and the CCITT International Telegraph Alphabet No.(ITA) 2
Specifies the rules for conversion between ITA 2 representation of 58 characters and the ISO 646 representation of 128 characters.
ISO 6937 , 1992? Coded character set for text communication
ISO 6937-1 , 1ed 1983 Part 1: Genaral Introduction
Defines terms and concepts used in describing and using code representations of character sets.
ISO 6937-2 ,1 ed 1983 Part 2: Latin Alphabetic and Non-alphabetic Graphic Characters
Defines a repertoire of Latin alphabetic and non-alphabetic characters. Specifies binary representation of the characters. Specifies rules for the definition and use of character sets that are subsets of the repertoire.(under revision into one part, at CD stage)
ISO 7154 Bibliographic filing principles
ISO 7350 , 2ed 1990 (3ed 1991 ?) Text communication - Registration of Graphic Character Subrepertoires
Specifies the procedures for preparing,registering,publishing,and maintaining the register of graphic character sets that are composed from the character repertoire of ISO 6937 and the procedures for assigning identifiers to the sets.
ISO 8601 ,1ed 1988 Repesentation of Dates and Times
Specifies the representation of dates A.D. in the Gregorian calendar and times and representation of periods of times. Applicable whenever dates and times are included in information interchange.
ISO 8613 1989 Office Document Architecture and Interchange Format (ODA)
ISO 8613-1.2 Introduction and General Principles
ISO 8613-2.2 Document Structures
ISO 8613-3 Document Processing Reference Model
ISO 8613-4.2 Document Profile
ISO 8613-5.2 Office Document Interchange Format
ISO 8613-6.2 Character Content Architectures
ISO 8613-7 Raster Graphics Content Architectures
ISO 8613-8 Geometric Graphics Content Architectures
ISO 8790, 1 ed 1987 Computer system configuration diagram symbols and conventions
ISO 8824 , 1 ed 1987 Abstract Syntax Notation One (ASN.1)
ISO 8825 , 1ed 1987 Specification of Basic Encoding Rules for ASN.1
ISO 8859-x ,1 ed 1987 8-Bit Single-Byte Coded Graphic Character Sets
Specifies a set of up to 191 graphic characters by means of a single 8- bit byte. The versions "-x" indicate different coded character sets:
ISO 8859-1 1987 Latin alphabet no.1
ISO 8859-2 1987 Latin alphabet no.2
ISO 8859-3 1988 Latin alphabet no.3
ISO 8859-4 1988 Latin alphabet no.4
ISO 8859-5 1988 Latin/Cyrillic alphabet
ISO 8859-6 1987 Latin/Arabic alphabet
ISO 8859-7 1987 Latin/Greek alphabet
ISO 8859-8 1988 Latin/Hebrew alphabet
ISO/IEC 8859-9 1988 Latin alphabet no.5
ISO/IEC DIS 8859-10 Latin alphabet no.6
Correspondence between ISO 8859 and ECMA standards
ISO ECMA Registration number of escape sequence (ISO 2375)
8859/1 94 100
8859/2 94 101
8859/3 94 109
8859/4 94 110
8859/5 113 111
8859/6 114 127
8859/7 118 126
8859/8 121 138
8859/9 128 148
Special notes about Thailand:
TIS 620-2533 character set has been registered at ECMA, the registration authority for ISO 2375, on July 13,1992.The registration number is ISO-IR-166. To implement the Thai standard character set under ISO 2375 and 8859 use the following escape sequences:
G0
G1 ESC 2/13 5/4
G2 ESC 2/14 5/4
G3 ESC 2/15 5/4
C0
C1
ISO 8884 1988 Keyboard Layout for Multiple Latin-alphabet Languages
ISO CD 8957 Hebrew coded character set for bibliographic information interchange
ISO 9036 1987 Arabic 7-bit coded character set for information interchange
ISO 9069 SGML suppport facilities
ISO 9241 Ergonomic aspects of hardware and software products.
ISO 9541 Font Information Interchange
ISO DIS 9541-1 Architecture
ISO DIS 9541-2 Interchange Format
ISO/IEC 9945 POSIX series of standards :
ISO 9945-1 1900 Part 1: System Application Program Interface (1 ed)
ISO DIS 9945-2 Part 2: Shell and utillities application interface for computer operating system environments
ISO 9995 Keyboard layout for Text and Office Systems:
ISO CD 9995-1 General principles governing keyboard layouts
ISO CD 9995-2 Alphanumeric section
ISO CD 9995-3 Common secondary layout of the alphanumeric zone of the alphanumeric section
ISO CD 9995-4 Numeric section
ISO CD 9995-5 Editing section
ISO CD 9995-6 Function section
ISO CD 9995-7 Symbols used on keyboards to represent functions
ISO CD 9995-8 Allocation of letters to keys of a numeric keypad
ISO DIS 10036 Procedure for registration of glyph and glyph collection identifiers
ISO/IEC DIS 10367 Repertoire of standardized coded graphic character sets for use in 8-bit codes
ISO DIS 10538 Control functions for text communication (6937-3 and 6937-4 old)
ISO DIS 10646-1.2 Universal Multiple-octet coded character set
ISO X6002 Keyboard Layout for Information Processing Using the JIS 7-bit Coded Character Set
ISO-IR International Register of Coded Character Sets to be Used with Escape Sequences-Registration Authority,ECMA. Geneva
ISO R1090 Functions Key Symbols for Typewriters
ISO R1093 Keytop and Printed of Displayed Symbols for Adding Machines and Calculating Machines

E. Other National/Regional Standards on IT Internationalization

Many of the international ISO standards have "twins" in the national standards bodies; i.e. the same text is given a local standard identification. Also, national standards bodies have often developed standards for local representation of time, data, and currency. The implementation of these standards into an internationalized system is a prime example of localization.
code and keyboard
Arabic Language
ASMO 445 Bilingual Arabic Latin telex 5-bit
ASMO 449 7-Bit coded Arabic character set for information interchange
ASMO 584 Conversions between ASMO 445 and ASMO 449
ASMO 662 8-Bit coded Arabic character set for information interchange
ASMO 663 Arabic keyboard terminal layout
ASMO 708 8-Bit coded Arabic/English character set for information interchange

European Languages
Important for productd for the European markets are the regional European Norms (ENs), issued by CENELEC and adopted by the European Community through council directives. These standards must be made national standards and they override any local, overlapping standard in the specific country. ENVs are standards, presently in the approval process.
ENV 41 501 Informaton Systems Interconnection; Graphic character repertoire for information received from or transmitted to CEPT Videotex services or private Videctex systems.
ENV 41 502 Information Systems Interconnection; Graphic character repertoire for information received from or transmitted to CEPT Teletext services or private teletex systems.
ENV 41 503 Information Systems Interconnection : European graphic character repertoires and their coding
ENV 41 504 Information Systems Interconnection : Character repertoire and coding for interworking with Telex services
ENV 41 505 Information Systems Interconnection : Character repertoire and coding for line drawing
ENV 41 506 Information Systems Interconnection : Data stream formats compatible with the CEPT Teletex service and for private Teletex systems
ENV 41 507 Information Systems Interconnection : Data stream formats compatible with the CEPT Videotex service and for private Videotex systems encoding
ENV 41 508 Information Systems Interconnection : East European graphic character repertoires and their coding. Here are some relevent standards for the Asian countries
Brazil
NBR 9612 Rules for key numbering system and keyboard layouts
NBR 9613 Principles for control key positioning
NBR 10346 Minimum configuration for the Brazilian Coding for Information Interchange.
NBR 10347 Subsets for numeric applications
Canada
CSA Z243.200-1988 Canadian Keyboard Standard for the English and French Languages
CSA Z243.4-1985 7-Bit and 8-Bit Coded Character Sets for Information Processing and Interchange
China
GB 1988:1980 7-Bit Coded Character Sets for Information Processing and Interchange
GB 2311:1980 Information Processing-7Bit Coded Character Set-Code Extension Techniques
GB 2312:1980 Code for Chinese Graphic Character Set for Information Interchange - Primary Set
GB 5007:1985 24x24 Dot Matrix Font Set and Data Set of Chinese Ideograms for Information Interchange
GB 5199:1985 15x16 Dot matrix Font Set and Data Set of Chinese Ideograms for Information Interchange
GB 12345:1990 Complex characters
GB 8045:1989 Mongolian 7-bit and 8-bit Coded Graphic Character Sets for Information Processing and Interchange
GB 8565:1989 Coded character set for text communication
GB 7589:1987 7327 additional characters
GB 7590:1987 7039 additional characters
GB 13000:1990 Proposal fot a unified Han Character Set (HCS)
China(Taiwan)
CNS 11643 Contains 13.051 most commonly used Chinese characters, which can be presented in different coding schemes. The most popular internal codes are BIG-5, 5550, and TCA.
France
AFNOR NF 62-10 French 7-Bit Code
Germany
DIN 2137 German Standard: Office Machines, Alphanumeric Arrangement
DIN 66008 German Standard : Paper Sizes
Japan
JIS X0202 see ISO 2022
JIS X0208 : 1990 Code for the Japanese graphic character set for information interchange
JIS X0212 : 1990 Code of the supplement Japanese graphic character set for information interchange
JIS X0201 : 1976 Code for information interchange (7-bit and 8-bit)
JIS X0211 : 1991 Information processing - Control functions for 7-bit and 8-bit coded character sets
JIS X0301 : 1979 Identification Code of Dates
JIS X0302 : 1977 Identification Code of Times
JIS X6002 : Keyboard Layout for Information Processing Using the JIS 7 Bit Coded Character Set
Korea
KS C 5601 :1987 Korean national character set standard
KS C 5657 Extension set of the code for information interchange
KS C 5850 24-dot matrix hangul character pattens
KS C 5852 Keyboard for personal computer
KS C 5853? Keyboard BIOS for personal computer
KS C 5853? Monochrome text video BIOS for personal computer
KS C 5854 Color graphics video BIOS for personal computer
KS C 5856 Monochrome graphics video BIOS for personal computer
KS C 5859 Programming Languages (Hangul FORTRAN)
KS C 5860 Vocabulary and command language of Hangul operating system for personal computer
KS C 5861 UNIX-Hangul environment
KS C 5862 International Standard Book Numbering (ISBN)
KS C 5863 EDI -Application level syntax rules
Netherlands
NNI NEN 2294 Netherlands Standard Keyboard Layout
Suomen
SFS 3548 Alphanumeric Keyboard
Thailand
TIS 620-2529, 2ed 2533 Thai Character Codes for Computers (รหัสสำหรับอักขระไทยที่ใช้กับคอมพิวเตอร์)
TIS 820-2531, 2ed 2538 Layout of Thai Characters on Computer Keyboards (การกำหนดตำแหน่งอักขระไทยบนแป้นพิมพ์คอมพิวเตอร์)
TIS 988-2533 Recommendation for Thai combined-character codes and symbols for line-graphics for dot-matrix printers (ข้อแนะนำเกี่ยวกับรหัสสำหรับอักขระไทยผสมและสัญลักษณ์สำหรับตีตารางสำหรับเครื่องพิมพ์แบบจุด)
TIS 1074-2535 6-bit Teletype Codes (รหัสโทรพิมพ์ 6บิต)
TIS 1075-2535 Conversion between Computer Codes and 6-bit Teletype Codes (การแปลงผันระหว่างรหัสสำหรับคอมพิวเตอร์และรหัสโทรพิมพ์ 6บิต)
TIS 1099-2535 Provincial Identification Codes for Data Interchange (รหัสจังหวัดเพื่อการแลกเปลี่ยนข้อมูล)
TIS 1111-2535 Representation of Dates and Times (การแสดงวันที่และเวลา)
USA
ANSI BSR X3.134.1 8-Bit ASCII Structure and Rules
ANSI BSR X3.134.2 8-Bit ASCII Supplement Multilingual Graphic Character Set
ANSI X3.110-1983-CSA T500: Videotex/Teletex Presentation Level Protocol Syntax -North American PLPS
ANSI X3.32 Graphic Representations of the Control Characters of ASCII
ANSI X3.4 American National Standard Code for Information Interchange
ANSI X3.41 Code Extension Techniques for Use with ASCII
ANSI X3.64 Additional Controls Use with ASCII
ANSI X4.16 American National Standard Magnetic Stripe Encoding for Credit Cards
ANSI X4.22 For Office Machines and Supplies-Alphanumeric Machines-Alternate Keyboard Arrangement
ANSI X4.23 For Office Machines and Supplies-Alphanumeric Machines-Keyboard Arrangement

F. Government and Legal Standards
Government standards are mainly concerned with the hardware properties of products. International standards cover safety (UL 1950, IEC 950, CSA), electromagnetic interference (FCC,VDE,VCCI), low frequency radiation (MRP), and ergonomics (VDE). Sine they are hardware related, they are not included in this paper.
Another area of government standards specify requirements for procurement. Examples for these standards are the Federal Information Processing Standards (FIPS) and Government OSI Procurement requirements (GOSIP).
FIPS PUB 15 Federal Information Processing Standards - Subsets of the Standard Code for Information Interchange
FIPS PUB 35 Code Extension Techniques in 7 or 8 bits
FIPS PUB 46 Data Encryption Standard
FIPS PUB 71 Advanced Data Communication Control Procedures (ADCCP)
FIPS PUB 78 Guidelines for Implementing Advanced Data Communication Control Procedures (ADCCP)
G. De facto Standards
When the development of formal standards lag behind the need of the industry for specific conventions, it happens often that a manufacturer's proprietary implementation is used by other companies for compatibility reasons. This process often creates de facto standards, which in time may ro may not be sanctioned by the formal standards development process. These standards are not inherently bad, but they can create considerable compatibility and transition problems, once the formal standard is completed and needs to be implemented.As an example, the PC character set was defined at a time, when the international standards for single-byte, 8-bit character sets were not available yet. Therefore, the PC character set was accepted and still is a de-facto standard in the PC world. The concept of different code pages has been implemented in MS-DOS and WINDOWS 3.X is using ISO 8859.1 internally for compatibility reasons with other systems, mainly UNIX. Windows NT is believed to be implemented on Unicode standard.
Other companies have gone similar routes and developed their own,multi-lingual character sets for specific applications. The general trend is clearly towards ISO standards wherever they exist.
H. Emerging Standards

The rapid development of business opportunities in the Pan-European and the Asian market, as well as the proliferation of an "Open Systems" approach has spawned a wealth of activities to develop standards for the support of internationalization in the field of information technology. These emerging standards deal amongst other subjects with character sets, language neutral user interfaces, and communication.
ISO DIS-1 10646 Multiple Octet Coded Character Set
This standard will permit the presentation of all of the world's scripts in computer based systems, and their unambiguous interchange between one system or person and another. It is applicable to the representation, processing, storage and presentation of the written form of the languages of the world. This DIS is now defunct.
ISO DIS-1.2 10646 Multiple Octet Coded Character Set
This is a revised version of 10646 DIS-1,with emphasis on the two-byte implelmentation. It was influenced by Unicode consortium in an attempt to combined the two originally different philosophy into one common standard. The DIS has been voted YES in 1992, and is being revised into the actual standard document.
ISO/IEC DIS 10367 Repertoire of Standardized Coded Graphic Character Sets for Use in 8-Bit Codes
This standard specifies a unique graphic character set for use as GO set and a series of coded graphic character sets of up to 96 characters for use as the G1, G2, and G3 sets in verions of ISO 4873. All sets specified in this standard are shown as elements of an 8-bit code.
Unicode 1.0, 2.0 Unicode is a fixed-width 16-bit multi-lingual character code that represents the world's normal text characters for electronic information processing. It is very probable that this character set will form a code-plane in the multi-byte standard ISO DIS 10646.Unicode uses the proposed Unified Han Character Set (HCS) for Japanese, Korean, and Chinese characters in the multilingual plane.
ISO 9241 This standard covers the ergonomic aspects of hardware and software products. It will finally consist of 20 parts, covering the different elements of H/W and S/W ergonomics, such as visual displays, presentation of information, user guidance, menu dialogues, etc. The standard will have significant impact on the internationalization of products through the "ease of use" requirement, which - amongst others - means the support of local language and cultural conventions.
IEEE P1003.2 POSIX shell and utilities
Work is also being done in organizations such as X/Open, Uniforum, Object Management Group, Unix International, Ewos, and many more, which eventually will result in standards with significant impact on the internationalization of products.

I. Standards Related to Internationalization of IT
International Activities
Internationalization is a subject of considerable current interest in information processing, and there are several standardization committees in different organizations which are making proposals for internationalization support within their work programme.

The following is a list of some of these activities:
POSIX RIN(Rapporteur Group of Internationalization)

POSIX (SC22 WG11) organized a rapporteur group of internationalization to investigate POSIX related internationalization matters such as locale mechanism, national profiles, relevant kernel functions and so on. IEEE POSIX Project P1003 also has a group to discuss the internationalization aspects in POSIX standard.
Character Coding (SC2)
Recent proposal for DIS 106461.2 shows the importance of character coding in the internationalization problem.
Natural Character Support Functions in Programming Languages (SC22)
In the programming language specification, it is necessary to include such functions to support national character sets, and Japan proposed a guideline of introducing national character handling mechanisms in programming languages. In each of the programming languages, it is investigated to define the support functions to handle national characters.
Database (SC21/WG3)
National character handling mechanisms in database language like SQL2 are investigated.

Text and Office System (SC18): Text related software especially document processing is quite national language dependent, and the effort is given to handle national characters in document generation.
Related Standards
Presently there are not many standards available which deal with internationalization. The majority of current relevant standards describe character sets, both for control characters and for graphic characters in different coding schemes (7-bit, 8-bit, etc.). A few standards address the formats of time and date, and some standards touch peripherally on the subject of data announcement.
The nature of I18N is that it affects just about every element in the information processing world. Thus almost all standards in this environment are related to the subject. Here we will point out a few major families of standards, strongly related to internationalization.
ISO DIS 8613 Office Document Architecture and Interchange Format (ODA)This family of standards, ODA.ODIF consist of
ISO DIS 8613-1.2 Introduction and General Principles
ISO DIS 8613-2.2 Document Structures
ISO DIS 8613-3 Document Processing Reference Model
ISO DIS 8613-4.2 Document Profile
ISO DIS 8613-5.2 Office Document Interchange Format
ISO DIS 8613-6.2 Character Content Architectures
ISO DIS 8613-7 Raster Graphics Content Architectures
ISO DIS 8613-8 Geometric Graphics Content Architectures
These ODI standard have equivalent European Norms:
ENV 41 509 Processable and formatted documents - Basic character content
ENV 41 510 Processable and formatted documents - Extended mixed mode
ENV 41 511 Processable and layout independent documents - Simple messaging profile
ISO 8824, 1ed 1987 Specification of Abstract Syntax Notation One (ASN.1)
Specifies a notation for the definition of abstract syntaxes, enabling Application Layer standards to define the types of information they need to transfer using the Presentation service. It also specifies a notation for the specification of values of a defined type.
ISO 8825,1ed 1987 Specification of Basic Encoding Rules for Abstract Syntax Notation One (ASN.1)
Defines a set of encoding rules that can be applied to values of types defined using the notation specified in ASN.1. Application of these encoding rules produce a transfer syntax for such values. It is implicit in the specification of these encoding rules that they are also be used for decoding.
ISO 9945-1,1ed 1990 Portable Operating System Interface (POSIX) -Part 1 System Application program Interface (API) HC Language 5
This standard is equivalent to IEEE P1003.1 All programming languages have to support internationalization, and have to work correctly in localized environments. Their generated code itself has to work "localized".
ISO 8884 Keyboard Layout for Multiple Latin-alphabet Languages
With additional shift functions a large set of characters can be accessed
J. Selected International Standards Communications
 J.1 Data Transmission Speeds and voice/Data Channels Equivalence
Standard BodyCircuit name Speed Mbps Equivalent number of voice/data circuits
North America DS1 (T1) 1.544 24
DS1 C 3.152 48
DS2 (T2) 6.312 96
DS3 (T3) 44.736 672
DS4 (T4) 274.176 4032
CCITT E1 2.048 30
E2 8.448 120
E3 34.368 480
E4 139.264 1920
E4 565.148 7680

 J.2 Selected Standards for Open Systems Interconnection (OSI)
OSI Reference Model
ISO 7498 Open Systems Interconnection - Basic Reference Model
ISO 7498/DAD1 Addendum 1 : Connectionless Model
ISO 7498/DAD3 1989 Addendum 3 : Naming including Addressing
CCITT X.200 Reference Model of Open Systems Interconnection for CCITT Applications
CCITT X.210 Open System Interconnection (OSI) Layer Service Definition Conventions

Physical Layer
CCITT V.10 Electrical characteristics for unbalanced double-current interchange circuits for general use with intergrated circuit equipment in the field of data communications
CCITT V.11 Electrical characteristics for balanced circuit equipment in the field of data communications
CCITT V.24 List of definitions for interchange circuits between data terminal equipment and data circuit-terminating equipment
CCITT V.28 Electrical characteristics for unbalanced double-current interchange circuits
CCITT V.31 Electrical characteristics for single-current interchange circuits controlled by contact closure
CCITT V.35 Data transmission at 48 kilobits per second using 60-108 kHz group band circuits
CCITT X.20 Interface between data terminal equipment (DTE) and data circuit-terminating equipment (DCE) for start-stop transmission services on public data networks
CCITT X.20bis Use on public data networks of data terminal equipment (DTE) which is designed for interfacing to asynchronous duplex V-Series modems (same as EIA RS 232C)
CCITT X.21 (ISO 4903) Interface between data terminal equipment (DTE) and data circuit terminating equipment (DCE) for synchronous operation on public data networks
CCITT X.21bis Use on public data networks of data terminal equipment (DTE) which is designed for interfacing to synchronous operation on public data networks (same as EIA RS 232C, RS 449)
CCITT X.22 Multiplex DTE/DCE interface for user classes 3-6
CCITT X.24 List of definitions for interchange circuits between data terminal equipment (DTE) and data circuit terminating equipment (DCE) on public data networks
CCITT X.26 Electrical characteristics for unbalanced double-current interchange circuits for general use with integrated circuit equipment in the field of data communications (same as CCITT V.10,EIA RS 423A)
CCITT X.27 Electrical characteristics for balanced double-current interchange circuits for general use with intergrated circuit equipment in the field of data communications (same as CCITT V.11, EIA RS 422A)
CCITT X.28 DTE/DCE interface for a start-stop mode data terminal equipment accessing the packet assembly/disassembly facility (PAD) in a public data network situated in the same country
EIA RS-232-C interface between data terminal equipment and data communication equipment employing serial binary data interchange
EIA RS-422-A Electrical characteristics of balanced voltage digital interface circuits
EIA RS-423-A Electrical characteristics of unbalanced voltage digital interface circuits
EIA RS-449 general purpose 37-position and 9-position interface for data terminal equipment and data citcuit-terminating equipment employing serial binary data interchange
EIA RS-449.1 Addendum 1 to RS-449
ISO/IEC 8802.3 Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection (CSMA/CD) Access Method and Physical Layer Specifications
ISO/IEC 8802.4 Token-Passing Bus Access Method and Physical Layer Specifications
ISO/IEC 8802.5 Token Ring Access Method and Physical Layer Specifications

Data Link Layer
CCITT I.440 ISDN User-Network Interface Data Link Layer -General Aspects
CCITT I.441 ISDN User - Network Interface Data Link Layer Specification
CCITT X.211
CCITT X.212
ISO 3309 High-Level Data Link Control (HDLC) Procedures - Frame Structure
ISO 4335 HDLC Procedures - Consolidation of Elements of Procedures
ISO 7478 1987, 1989 Multilink Procedures (MLP)
ISO 7776 HDLC Procedures - LAPB-compatible Link-control Procedures
ISO 7809 HDLC Procedures - Consolidation of Classes of Procedures
ISO 8471 HDLC Procedures - Balanced, Link-address Information
ISO 8475 HDLC Procedures - Additional specifications describing use of an XID frame and multilink operations
ISO 8802/2 1988,1992 Local Area Networks - Part 2: Logical Link Control
ISO 8886 1992 Data Link Service Definition for Open Systems Interconnection

Network Layer
ISO 8208 X.25 Packet Level Protocol for Data Terminal Equipment
ISO 8348 Network Service Definition
ISO 8348/DAD 1 1987 Addendum 1: Connectionless-Mode Transmission
ISO 8348/DAD 2 1988 Addendum 2: Covering Network Layer Addressing
ISO 8473 1988,1989 Protocol for Providing the Connectionless-Mode Network Service
ISO 8648 1988,1991 Internal Organization of the Network layer
ISO 8878 1987,90,91 Use of X.25 to Provide the OSI Connection-Oriented Network Service
ISO 8880
ISO 8881
ISO 9542
ISO 10589
CCITT E.163 Numbering plan for the international telephone service
CCITT E.164 Numbering plan for ISDN
CCITT F.69 Telex numbering plan
CCITT X.2 International User Classes of Service in Public Data Networks and ISDNs
CCITT X.25 Interface Between Data Terminal Equipment (DTE) and Data Circuit-Terminating Equipment (DCE) for Terminals Operating in the Packet Mode and Connected to Public Data Networks by Dedicated Circuit
CCITT X.75 Terminal and Transit Call Control Procedures and Data Transfer System on International Circuits Between Packet-Switched Data Networks
CCITT X.96 Call Progress Signals in Public Data Networks
CCITT X.121 International numbering plan for public data networks
CCITT X.213 Network Servic Definition for Open Systems Interconnection for CCITT Applications

Transport Layer
CCITT T.70 Network Independent Basic Transport Service for the Telematic Services
CCITT X.214 Transport Service Definition for Open Systems Interconnection for CCITT Applications
CCITT X.224 Transport Protocol Specification for Open Systems Interconnection for CCITT Applications
ISO 8072 Transport Service Definition
ISO 8072/DAD 1 Addendum 1: Connectionless-Mode Transmission
ISO 8073 Connection Oriented Transport Protocol Specification
ISO 8073/DAD 2 Addendum2 : Operation of Class 4 Over Connectionless Network Service
DIS 8602 Protocol for Providing the Connectionless Mode Transport Service

Session Layer
CCITT T.62 Control Procedures for Teletex and Group 4 Facsimile Services
CCITT X.215 Session Servic Definition for Open Systems Interconnection for CCITT Applications
CCITT X.225 Session Protocol Specification for open Systems Interconnection for CCITT Applications
ISO 8326 1987 Basic Connection-Oriented Session Service Definition
ISO 8327 1987 Basic Connection-Oriented Session Protocol Specification

Presentation Layer
CCITT X.409 Message Handling Systems: Presentation Transfer Syntax and Notation
ISO 8822 1988,1991 Connection-Oriented Presentation Service Definition
ISO 8823 1988 Connection-Oriented Presentation Protocol Specification
ISO 8824 1990 Specification of Abstract Syntax Notation One (ASN.1)
ISO 8825 1970 Specification of Basic Encoding Rules for Abstract Syntax Notation One (ASN.1)
Notes:
All standards which are related to character sets, data formats, data transfer and presentation, and syntax selections are classified under this layer of communication..

Application Layer
CCITT X.400 Message Handling Services
CCITT X.420 Interpersonal Messaging
CCITT X.500/520 Directory Services
ISO 6523 1984 Data interchange structure for the identification of organizations
ISO 8571/1-4 File Transfer Access and Management (FTAM)
DP 8649 Definition of Common Application Service Elements:
DP 8649/1 Part 1: Introduction
DIS 8649/2 Part 2: Association Control
DIS 8649/3 Part 3: Commitment Concurrency, and Recovery
DP 8650 Specification of Protocols for Common Application Service Elements
DP 8650/1 Part 1: Introduction
DIS 8650/2 Part 2: Association Protocol
DIS 8650/3 Part 3: Commitment, Concurrency, and Recovery
ISO 8831/2 Job transfer access and mangement
ISO 9040/1 Virtual Terminal
ISO 9375 1988 EDI for administration, commerce and transport (EDIFACT) - application level syntax rules.
ISO 9594 Directory System/access protocol
ISO 9595/6 Common Management Information Protocol
ISO 10026 Distributed transaction processing

 J.3 Other CCITT V.Series Recommendations
CCITT V.3 International Alphabet No.5 (Same as ISO 646, ANSI X3.4)
CCITT V.21 300 bits per second duplex modem standardized for use in the general switched telephone network
CCITT V.22 1200 bits per second duplex modem standardized for use on the general switched telephone network and on leased circuit
CCITT V.22bis 2400 bits per second duplex modem standardized for use in the general switched telephone network
CCITT V.23 600/1200 baud modem standardized for use in the general switched telephone network
CCITT V.25 Automatic calling and/or answering equipment on the general switched telephone network, including disabling of echo suppressors on manually established calls
CCITT V.26 2400 bits per second modem standardized for use on 4-wire leased circuits
CCITT V.26bis 2400/1200 bits per second modem standardized for use in the general switched telephone network
CCITT V.27 4800 bits per second modem with manual equalizer standardized for use on leased telephone-type circuits
CCITT V.27bis 4800/2400 bits per second modem with automatic equalizer standardized for use on leased telephone-type circuits
CCITT V.27ter 4800/2400 bits per second modem standarized for use in the general switched telephone network
CCITT V.29 9600 bits per second modem standardized for use on point-to-point leased telephone-type circuits
CCITT V.32 9600 bits per second full-duplex modem standardized for use in the general switched telephone network
CCITT V.32bis 14,400 bits per second full-duplex modem standardized for use in the general switched telephone network
CCITT V.36 Modems for synchronous data transmission using 60-108 kHz group band circuits
CCITT V.41 Code-independent error control system
CCITT V.42 Point-to-point error-control communications(LAPM) including MNPerror control
CCITT V.42bis Data compression standard

 J.4 Other CCITT X.Series Recommendations
CCITT X.1 International user classes of service in public data networks
CCITT X.2 International user services and facilities in public data networks
CCITT X.3 Packet assembly/disassembly facility (PAD) in a public data network
CCITT X.4 General structure of signals of International Alphabet No.5 code for data transmission over public data networks
CCITT X.29 Procedures for the exchange of control information and user data between a packet assembly/disassembly facility (PAD) and a packet mode DTE or another PAD
CCITT X.75 Terminal and transit call control procedures and data transfer system on international circuits between packet-switched data networks
CCITT X.87 Princiiples and procedures for realization of international user facilities and network utilities in public data networks
CCITT X.92 Hypothetical reference connections for public synchronous data networks
CCITT X.96 Call progress signals in public data networks
CCITT X.150 DTE and DCE test loops in public data networks
CCITT X.322 Interworking X.25 with Circuit-switched public data networks (CSPDN)
CCITT X.323 Interworking X.25 with Packet-switched public data networks (PSPDNs)
CCITT X.324 Interworking X.25 with Mobile systems
CCITT X.325 Interworking X.25 with Intergrated services digital networks (ISDNs)
CCITT X.326 Interworking X.25 with Common channel signalling networks (CCSNs)
CCITT X.327 Interworking X.25 with Private data networks
CCITT X.328 Interworking X.25 with Telex networks

 J.5 European Computer Manufacturers Association (ECMA)
ECMA-40 HDLC Frame Structure
ECMA-49 HDLC Elements of Procedure
ECMA-60 HDLC Unbalanced Class of Procedures
ECMA-61 HDLC Balanced Class of Procedures
ECMA-71 HDLC Selected Procedures
ECMA-72 Transport Protocol

J.6 American National Standards Institute (ANSI)
ANSI X 3.1 Synchronous signalling rates for data transmission
ANSI X3.4 Codes for Information Interchange
ANSI X3.15 Bit sequencing of the American National Standard Code for Information Interchange in serial-by-bit data transmission
ANSI X3.16 Character structure and character parity sense for serial-by-bit data communication in the American National Standard Code for Information Interchange
ANIS X3.28 Procedures for the use of communication control characters of American National Standard Code for Information Interchange in specified data communication links
ANIS X3.36 Synchronous high-speed data signalling rates between data terminal equipment and data communication equipment
ANIS X3.41 Code Extension techniques for use with 7-bit American National Standard Code for Information Interchange
ANSI X3.44 Determination of the performance of data communication systems
ANSI X3.57 Structure for formatting messages headings for information interchange using the American National Standard Code for Information Interchange for data communication system control
ANSI X3.79 Determination of performance of data communication systems that use bit-oriented control procedures
ANSI X3.92 Data encryption algorithm
ANSI X12. EDI standard

 J.7 Electronic Industries Association (EIA)
EIA RS-269-B Synchronous signalling rate for data transmission
EIA RS-334-A Signal quality at interface between data terminal equipment and synchronous data communication equipment for serial data transmission
EIA RS-363 Standard for specifying signal quality for transmitting and receiving data processing terminal equipments using serial data transmission at the interface with non-synchronous data communication equipment
EIA RS-366-A Interface between data terminal equipment and automatic calling equipment for data transmission
EIA RS-404 Standard for start-stop signal quality between data terminal equipment and non-synchronous data communication equipment

 J.8 American Department of Defence (DoD)
MIL-STD-1777 Military Standard Internet Protocol (1983)
MIL-STD-1778 Military Standard Transmission Control Protocol(1983)
MIL-STD-1780 Military Standard File Transfer Protocol (1984)
MIL-STD-1781 Military Standard Simple Mail Transfer Protocol(1984)
MIL-STD-1782 Military Standard TELNET Protocol (1984)

 J.9 Selected Internet Standards by the Internet Engineering Task Force (IETF)
RFC 756 NIC name server - a datagram-based information utility. Pickens,J.R.;Feinler,E.J;Mathis,J.E. 1979 July.
RFC 761DoD Standard Transmission Control Protocol. Postel, J.B. 1980 January.
RFC 768User Datagram Protocol. Postel, J.B. 1980 August 28.
RFC 783TFTP Protocol (revision 2). Sollins, K.R. 1981 June (Obsoletes IEN 133).
RFC 791Internet Protocol. Postel, J.B. 1981 September (Obsoletes RFC 760)
RFC 792Internet Control Message Protocol. Postel, J.B. 1981 September (Obsoletes RFC 777; Update by RFC 950).
RFC 793Transmission Control Protocol. Postel, J.B. 1981 September.
RFC 796Address mappings. Postel, J.B. 1981 September (Obsoletes IEN 115).
RFC 814 Name, addresses, ports, and routes. Clark, D.D. 1982 July.
RFC 821Simple Mail Transfer Protocol. Postel, J.B. 1982 August (Obsoletes RFC 788).
RFC 822Standard for the format of ARPA Internet text messages. Crocker, D. 1982 August 13 (Obsoletes RFC 733; Updated by RFC 1138, RFC 1148).
RFC 854Telnet Protocol Specification. Postel, J.B.; Reynolds, J.K. 1983 May (Obsoletes RFC 764, NIC 18639).
RFC 856Telnet binary transmission. Postel, J.B. ; Reynolds, J.K. 1983 May (Obsoletes NIC 15389).
RFC 857Telnet echo option. Postel, J.B.; Reynolds. J.K. 1983 May (Obsoletes NIC 15390).
RFC 882Domain names: Concepts and facilities. Mockapetris, P.V. 1983 November (Obsoleted by RFC 1034, RFC 1035; Updated by RFC 973).
RFC 883Domain names: Implementation specification. Mockapetris, P.V. 1983 November Obsoleted by RFC 1034, RFC 1035; Updated by RFC 973).
RFC 903Reverse Address Resolution Protocol. Finlayson,R.; Mann, T.; Mogul, J.C.; Theimer, M. 1984 June.
RFC 904Exterior Gateway Protocol Formal Specification. Mills, D.L. 1984 April (Updates RFC 827, RFC 888).
RFC 920Domain requirements. Postel, J.B.; Reynolds, J.K. 1984 October
RFC 950Internet standard subnetting procedure. Mogul, J.C.; Postel, J.B. 1985 August (Updates RFC 792).
RFC 951Bootstrap Protocol. Croft, W.J.; Gilmore, J. 1985 September.
RFC 953Hostname Server. Harrenstien, K.; Stahl, M.K.; Feinler, E.J. 1985 October (Obsoletes RFC 811).
RFC 959File Transfer Protocol. Postel, J.B.; Reynolds, J.K. 1985 October (Obsoletes RFC 765 [IEN 149]).
RFC 973Domain system changes and observations. Mockapetris, P.V. 1986 January (Obsoleted by RFC 1034, RFC 1035; Updates RFC 882, RFC 883).
RFC 974Mail routing and the domain system. Partridge, C. 1986 January.
RFC 976UUCP mail interchange format standard. Horton, M.R. 1986 February
RFC 987Mapping between X.400 and RFC 822. Kille, S.E. 1986 June (Updated by RFC 1026, RFC 1138, RFC 1148).
RFC 1006ISO transport services on top of the TCP: Version 3. Rose, M.T.; Cass, D.E. 1987 (Obsoletes RFC 983).
RFC 1009Requirements for Internet gateways. Braden, R.T.; Postel, J.B. 1987 June (Obsoletes RFC 985).
RFC 1011Official Internet Protocols. Reynolds, J.K.; Postel, J.B. 1987 May (Obsoletes RFC 991).
RFC 1013X Window System Protocol, version 11 : Alpha update April 1987. Scheifler, R.W. 1987 June; 101.
RFC 1014XDR: External Data Representation Standard. Sun Microsystems, Inc. 1987 June.
RFC 1031MILNET name domain transition. Lazear, W.D. 1987 November.
RFC 1032Domain administrators guide. Stahl, M.K. 1987 November.
RFC 1033Domain administrators operations guide. Lottor, M. 1987 November.
RFC 1034Domain names - concepts and facilities. Mockapetris, P.V. 1987 November (Obsoletes RFC 973, RFC 882, RFC 883; Updated by RFC 1101, RFC 1183).
RFC 1035Domain names - implementation and specification. Mockapetris, P.V. 1987 November (Obsoletes RFC 973, RFC 882,RFC 883; Updated by RFC 1101, RFC 1183).
RFC 1036Standard for interchange of USENET messages. Horton, M.R.; Adams, R. 1987 December (Obsoletes RFC 850).
RFC 1055Nonstandard for transmission of IP datagrams over serial lines: SLIP. Romkey, J.L. 1988 June.
RFC 1056PCMAIL: A distributed mail system for personal computers. Lambert, M.L. 1988 June (Obsoletes RFC 993).
RFC 1057RPC: Remote Procedure Call Protocol specification: Version 2. Sun Microsystems, Inc. 1988 June (Obsoletes RFC 1050).
RFC 1058Routing Information Protocol. Hedrick, C.L. 1988 June.
RFC 1060Assigned numbers, Reynolds, J.K.; Postel. J.B. 1990 March 177923 (Obsoletes RFC 1010).
RFC 1068Background File Transfer Program (BFTP). DeSchon, A.L.; Braden, R.T. 1988 August.
RFC 1084BOOTP vendor information extensions. Reynolds, J.K. 1988 December (Obsoletes RFC 1048).
RFC 1085ISO presentation services on top of TCP/IP based internets. Rose, M.T. 1988 December.
RFC 1086ISO-TP0 bridge between TCP and X.25 Onions, J.P.; Rose, M.T. 1988 December.
RFC 1088Standard for the transmission of IP datagrams over NetBIOS networks. McLaughlin , L.J. 1989 February.
RFC 1089SNMP over Ethernet. Schoffstall, M.L.; Davin, C.; Fedor, M.; Case, J.D. 1989 February.
RFC 1090SMTP on X.25 Ullmann, R. 1989 February.
RFC 1094NFS: Network File System Protocol Specification. Sun Microsystems, Inc. 1989 March.
RFC 1101DNS encoding of network names and other types. Mockapetris, P.V. 1989 April (Updates RFC 1034, RFC 1035).
RFC 1108U.S. Department of Defense security options for the Internet Protocol. Kent, S.T. 1991 November ( Obsoletes RFC 1038).
RFC 1112Host extensions for IP multicasting. Deering, S.E. 1989 August (Obsoletes RFC 988,RFC 1054).
RFC 1136Administrative Domains and Routing Domains: A model for routing in the Internet. Hares, S.; Katz, D. 1989 December.
RFC 1137Mapping between full RFC 822 and RFC 822 with restricted encoding. Kille, S.E. 1989 December (Updates RFC 976).
RFC 1138Mapping between X.400(1988) / ISO 10021 and RFC 822. Kille, S.E. 1989 December (Updates RFC 822, RFC 987, RFC 1026; Updated by RFC 1148).
RFC 1144Compressing TCP/IP headers for low-speed serial links. Jacobson, V. 1990 February.
RFC 1148Mapping between X.400(1988) / ISO 10021 and RFC 822. Kille, S.E. 1990 March (Update RFC 822, RFC 987, RFC 1026, RFC 1138).
RFC 1157Simple Network Management Protocol (SNMP). Case, J.D.; Fedor, M.; Schoffstall, M.L.; Davin, C. 1990 May (Obsoletes RFC 1098).
RFC 1166Internet numbers. Kirkpatrick, S.; Stahl, M.K.; Recker, M. 1990 July; 182.
RFC 1171Point-to-Point protocol; for the transmission of multi-protocol datagrams over Point-to-Point links. Perkins, D. 1990 July.
RFC 1172Point-to-Point Protocol (PPP) initial configuration options. Perkins, D.; Hobby, R. 1990 July.
RFC 1185TCP extension for high-speed paths. Jacobson, V,; Braden, R.T.; Zhang, L. 1990 October.
RFC 1195Use of OSI IS-IS for routing in TPC/IP and dual environments. Callon, R.W. 1990 December.
RFC 1197Using ODA for translating multimedia information. Sherman, M. 1990 December
RFC 1202Directory Assistance Service, Rose, M., 1991 February
RFC 1203Interactive Mail Access Protocol: Version 3. Rice, J. 1991 February.
RFC 1204Message Posting Protocol (MPP). Yeh, S.: Lee, D. 1991 February.
RFC 12055250 Telnet interface. Chmielewski, P. 1991 February.
RFC 1213Management Information Base for network management of TPC/IP-based internets : MIB-II. McCloghrie, K.; Rose, M.T.,eds. 1991 March.
RFC 1214OSI internet management :Management Information Base. LaBarre, L.,ed. 1991 April.
RFC 1220Point-to-Point Protocol extensions for bridging. Baker, F.,ed. 1991 April.
RFC 1221Host Access Protocol (HAP) Specification: Version 2. Edmond,W. 1991 April (Updates RFC 907).
RFC 1225Post Office Protocol: Version 3 . Rose, M.T. 1991 May (Obsoletes RFC 1081).
RFC 1226Internet protocol encapsulation of AX.25 frames. Kantor, B. 1991 May.
RFC 1234Tunneling IPX traffic through IP networks. Provan, D. 1991 June.
RFC 1236IP to X.121 address mapping for DDN. Morales, L.F., Jr.; Hasse, P.R. 1991 June.
RFC 1238CLINS MIB for use with Connectionless Network Protocol (ISO 8473) AND End System to Intermediate System (ISO 9542). Satz, G. 1991 June.
RFC 1239Reassignment of experimental MIBs to standard MIBs. Reynolds, J.K. 1991 June (Updates RFC 1229, RFC 1230, RFC1231, RFC 1232, RFC 1233).
RFC 1240OSI connectionless transport services on top of UDP : Version 1.Shun, C.; Haggerty,W.;Dobbins,K.1991 June.
RFC 1241Scheme for an internet encapsulation protocol: Version 1. Woodburn, R.A.; Mills, D.L. 1991 July.
RFC 1243Appletalk Management Information Base. Waldbusser, S.,ed. 1991 July.
RFC 1247OSPF version 2. Moy, J. 1991 July; 189.
RFC 1249DIXIE protocol specification. Howes, T.; Smith, M.; Beecher, B. 1991 August.
RFC 1253OSPF version 2: Management Information Base. Baker, F.; Coltun, R. 1991 August.
RFC 1255A Naming Scheme for C=US, The North American directory Forum, 1991 September 1991 (Also NADF-175)
RFC 1264Internet Engineering Task Force internet routing protocol standardization criteria. Hinden, R.M. 1991 October.
RFC 1267Border Gateway Protocol 3 (BGP-3). Lougheed, K.; Rekhter, Y.1991 October.
RFC 1274COSINE and Internet X.500 schema. Kille, S.E.; Barker, P. 1991 November.
RFC 1275Replication requirements to provide an Internet directory using X.500. Hardcastle-Kille, S.E. 1991 November.
RFC 1276Replication and distributed operations extensions to provide an Internet directory using X.500. Hardcastle-Kille, S.E.1991 November.
RFC 1277Encoding network addresses to support operations over non-OSI lower layers. Hardcastle-Kille, S.E. 1991 November.
RFC 1278String encoding of presentation address. Hardcastle-Kille, S.E. 1991 November.
RFC 1279X.500 and domains. Hardcastle-Kille, S.E. 1991 November.
RFC 1283SNMP over OSI. Rose, M.T. 1991 December.
RFC 1288Finger User Information Protocol. Zimmerman, D.P. 1991 November.
RFC 1289DECnet phase IV MIB extensions. Saperia, J. 1991 December.
RFC 1292A Catalog of Available X.500 Implementations, Lang, R., and Wright, R. 1992 January.
RFC 1293Inverse Address Resolution Protocol. Bradely, T.; Brown, C.1992 January.
RFC 1294Multiprotocol interconnect over Frame Relay. Bradley, T.; Brown, C.; Malis, A.G. 1992 January.
RFC 1295User Bill of Rights for Entries and Listening in the Public Directory, The North American Directory Forum, 1992 January.
RFC 1298SNMP over IPX. Wormley, R.B.; Bostock, S. 1992 February.
RFC 1301Multicast Transport Protocol. Armstrong, S.M.; Freier, A.O.; Marzullo, K.A. 1992 February.
RFC 1307Dynamically switched link control protocol Nicholson, A.; Young, J. 1992 March.
RFC 1308Executive Introduction to Directory Services Using the X.500 Protocol, Weider, C., and Renolds, J. 1992 March.
RFC 1341MIME (Multipurpose Internet Mail Extensions) : Mechanisms for Specifying and Describing the Format of Internet Message Bodies, Borenstein,N.; Freed, N., 1992 June.
RFC 1342Representation of Non-ASCII Text in Internet Message Headers, Moore, K., 1992 June.
RFC 1343A User Agent Configuration Mechanism For Multimedia Mail Format Information, Borenstein, N, 1992 June.
RFC 1344Implications of MIME for Internet Mail Gateways, Borenstein, N, 1992 June.
RFC 1345Character Mnemonics & Character Sets, Planlaegning, R.A., 1992 June.
RFC 1421Privacy Enhancement for Internet Electronic Mail : Part I - Message Encryption and Authentication Procedures', Linn, J. 1993 February.
RFC 1422Privacy Enhancement for Internet Electronic Mail : Part II - Certificate-based Key Management, Kent, S. 1993 February.
RFC 1430A Strategic Plan for Deploying an Internet X.500 Directory Service, Hardcastle-Kille, S.; Huizer, E.; Cerf, V.; Hobby, R.; Kent, S. 1993 February.
K. References
  1. ITU Circular No.148 (list of CCITT Yellow Book Series).
  2. Stallings, William, Handbook of Computer Communications Standards ( 3 volumes), Stallings/MacMillan Book, New York/London 1987.
  3. Hallsal, Fred, Data Communications, Computer Networks and Open Systems, Addison Wesley, 1992.
  4. Ab.Hamid, Hamidah, "Present Status of IT Standardization in Malaysia", Sixth Asian Forum for IT Standardization (CICC),pp.53-65, Kuala Lampur, 10th August, 1992.
  5. Zabidi, Muhammad Mun'im bin Ahmad, "Status of Information Technology Standardization in Malaysia",CICC SIG Meeting in Singapore Document 3-5-6, February 7-8,1993.
  6. Kim, Hyun-il,"Recent Trends of IT Standardization in Korea", Sixth Asian Forum for IT Standardization(CICC), pp.93-100,Kuala Lampur, 10th August,1992
  7. Chan, Pearleen and Mohan Mirwani, "Singapore's IT Standardization Strategy", Sixth Asian Forum for IT Standatdizatiion (CICC),pp.101-108, Kuala Lampur, 10th August,1992.
  8. Yang, Bai "The Status Quo and Plan of the Standardization of Information Technology in China", Sixth Asian Forum for IT Standardization (CICC),pp. 67-79, Kuala Lampur, 10th August, 1992.
  9. Sato, T.K. "Framework and requirements and models for internationalization",working draft version 2a,ISO/IEC JTC1/SC22/WG20
  10. Folts, H.C., Editor, "Data Communications Standards", McGraw-Hill, 1982.