โซตากิ้นราชินีแห่งปลาทอง

อ้างอิงข้อมูล -ข้อมูลการเลี้ยงโดยคุณชรินทร์ วิวัฒนวานิชกุล -ข้อมูลจากคุณVIRAT TONTHONG -ข้อมูลบางส่วนและแผนภูมิต้นกำเนิดปลาทองจากนิตยสารสารคดี Black Telescope Eye (Kurodemekin) Red Telescope Eye (Akademekin) Marco (Maruko) Osaka Buffalohead (Osaka Ranchu) Fringetail (Ryukin) http://www.lokesatleang.com/ โซตากิ้น ราชินีแห่งปลาทอง ชนชาติแรกที่รู้จักและนำปลาทองมาเลี้ยง จากวรรณคดีของญี่ปุ่นกล่าวว่าชาวจีนรู้จักปลาทองมา 1,600 ปีเศษแล้ว จากวรรณกรรมบางฉบับในสมัยราชวงศ์ถังซึ่งอยู่ในราวพ.ศ. 1161 -1450 ก็ปรากฏกาพย์กลอนเขียนชมปลาทองในบ่อเลี้ยง และจากบันทึกของนักเขียนชาวตะวันตกบางคน ได้ยืนยันว่าชาวจีนได้เลี้ยงปลทองไว้ดูเล่นในบ้านตั้งแต่สมัยราชวงศ์ถังแล้ว อย่างไรก็ตามหลักฐานที่แน่นอนพอจะเชื่อถือได้นั้นอยู่ในต้นสมัยของราชวงศ์ซุง ในราว พ.ศ. 1503-1822 เพราะมีวรรณกรรมหลายเรื่องที่กล่าวตรงกันในราวพ.ศ. 1503 หรือเมื่อประมาณ 1,000 ปีมานี้เอง ชาวจีนนิยมเลี้ยงปลาทองไว้ดูเล่นในบ้าน ซึ่งตรงกับหลักฐานที่มีในวรรณคดีของญี่ปุ่น แม้แต่หลักฐานการนำเข้าปลาทองมายังประเทศไทยยังพอจะมีหลักฐานอ้างอิงให้ได้ทราบกันจากวรรณคดีที่กล่าว ถึงปลาทองในเรื่องขุนช้างขุนแผนว่า ถัดถึงกระถางอ่างน้ำ ปลาทองว่ายคว่ำเคล้าคลึงสม พ่นน้ำดำลอยถอยจม น่าชมชักคู่อยู่เคียงกัน ซึ่งที่กล่าวมาข้างต้นก็เป็นเพียงเนื้อหาบางตอนที่สามารถอ้างอิงได้ว่าต้น กำเนิดหรือรากเหง้าของเจ้าปลาโตซากิ้น นั้นมาจากปลาทองนั่นเองซึ่งสามารถใช้แผนภูมิแสดงสายพันธุ์ของปลาทองเปรียบเทียบดูได้ โตซากิ้น ถือเป็นปลาที่ยอมรับกันในหมู่ผู้เลี้ยงปลาว่า เป็นราชินีแห่งปลาทอง เรียกว่ามีเสน่ห์ เย้ายวนใจเมื่อได้พบเห็น จากใบหางที่แสน จะงดงามอ่อนช้อยในนาวา มีความงดงาม ไม่เป็นรองปลาทองในตระกูลเดียวกัน ไม่ว่าจะเป็น Ranchu หรือสิงห์ญี่ปุ่น ความเป็นมาของ Tosakin นี้ ตามความเข้าใจในบางแง่มุมนั้นมองเอาไว้ ว่าโตซากิ้น อาจจะเป็นปลาที่ได้รับการพัฒนามาจากปลาทองที่มีลักษณะผิดแปลกออกไปจากดั้งเดิม หรืออีกนัยหนึ่งก็อาจเกิดจากการผสมข้ามสายพันธุ์ แล้วได้ลูกปลาพันธุ์ใหม่ที่มีลักษณะโดดเด่น เป็นที่ยอมรับของคนทั่วไป ก็เลยคัดสายพันธุ์นี้ขึ้นมาพัฒนาต่อ จนได้ปลาที่ สมบูรณ์แบบเป็นโตซากิ้นในปัจจุบันนี้ ใน อดีตนั้นโตซากิ้นนี้เป็นปลาประจำเมืองของญี่ปุ่น โอกาสที่จะปล่อยออกมาสู่โลก ภายนอกค่อนข้างยาก แต่ปัจจุบันนี้ได้มีการส่งออกจำหน่ายกันแพร่หลายแล้ว และกับข้อมูลบางส่วนที่เราได้รับจากคุณวิรัตน์ ถึงประวัติความเป็นมาของปลาโตซากิ้นเอาไว้ว่า เป็นปลาทองอีกชนิดที่เกิดจากการผสมพันธุ์ระหว่าง ปลาริวกิ้น (Ryukin) กับปลาโอซาก้า รันชู (Osaka Ranchu) ซึ่งปลาโอซาก้า รันชูนี้ไม่ใช่ปลารันชูแบบที่เห็นอยู่ในปัจจุบันเป็นปลาทองอีกชนิดหนึ่งที่สวย งามมาก รูปร่างอ้วนกลม มีหางขนาดใหญ่ที่แผ่กางออก ลำตัวเป็นสีขาวสลับแดง แต่ปลาชนิดนี้ได้สูญพันธุ์ไปแล้วเมื่อประมาณสี่สิบกว่าปี ไม่มีใครได้เห็น ตัวจริงหรือแม้กระทั่งรูปถ่ายก็ไม่มี จะมีก็แต่เพียงรูปวาดที่จิตรกรเขียนขึ้นมาเท่านั้น แหล่งดั้งเดิมของปลาโตซากิ้น อยู่ที่เขตโคชิ (Kochi perfecture) ซึ่งเดิมในสมัยก่อนเรียกบริเวณนี้ว่าโตซา หรือโตซะ (Tosa) และนับว่าเป็นปลา ทองที่ถือกำเนิดมาแล้วมากกว่าหนึ่งร้อยปี โดยนักเพาะพันธุ์ปลาทองของชาวญี่ปุ่นที่มีชื่อว่า Mr.Suga และหลังจากนั้นเป็นต้นมา ปลาโตซากิ้นก็เป็นที่นิยมเพาะเลี้ยงกันอย่างแพร่หลายในบริเวณเมืองโตซา ครั้นต่อมาได้เกิดแผ่นดินไหวครั้งใหญ่หลายครั้ง อีกทั้งเกิดสงครามมหาเอเชียบูรพาหรือสงคราม โลกครั้งที่ 2 ปลาโตซากิ้นได้เกือบสูญพันธุ์ไปแล้ว แต่ด้วยความมุ่งมั่นของ Mr.Tamara ปลาโตซากิ้นจึงได้รอด พ้นหายนะไปได้ และทำให้พวกเราซึ่งเป็นอนุชนรุ่นหลัง ได้เพลิดเพลินในการเลี้ยง และชื่นชมในความงามของมัน แต่อย่างไรเราก็ต้องไม่ลืมประวัติศาสตร์ ที่เลวร้ายของมัน ซึ่งเกือบจะทำเอาเราในรุ่นหลังไม่มีโอกาสได้ชื่นชมในความสวยงามของเจ้าปลาโตซากิ้นในวันนี้ ลักษณะรูปร่างของโตซากิ้นนั้น เป็น ปลาทองที่มีปากเล็กและหัวเป็นรูปสาม เหลี่ยม และมีเอกลักษณ์อันโดดเด่นที่หาง ที่เริ่มตั้งแต่ส่วนสุดท้ายของลำตัวและหางจะลากตรงขนานกับพื้น กระดูกหลักทั้งสองของส่วนหางจะแยกออกเป็นสองด้านซ้ายและขวา และกระดูกหางนี้จะพัฒนาขึ้นจนกระทั่งอ้อมไปถึงหัวปลาเลยทีเดียว เรื่องสีของปลาโตซากิ้นนั้นเป็นการ ยากที่จะกำหนดตายตัว บางทีเราอาจพบ ปลาที่มีอายุสามปี แต่ยังมีสีเทาเหมือนลูกปลาก็เป็นได้ เพราะว่าเป็นเรื่องที่เกี่ยว เนื่องมาจากบริเวณที่ปลาโตซากิ้นถือกำเนิดมา ดังนั้นปลาโตซากิ้นจึงไม่แข็งแรง มันไม่สามารถต่อสู้กับน้ำที่มีอุณหภูมิ ต่ำหรืออยู่ในที่ร่มได้ แต่ก็มีผู้ที่สามารถพัฒนาสายพันธุ์จนกระทั่งพวกเราสามารถนำมันไปเลี้ยงได้ทั่วโลก คุณภาพของปลาโตซากิ้นนั้น หางของมันจะต้องพัฒนาไปตามความเจริญเติบโตของมัน ในการที่จะชื่นชมความสวยงามของมันนั้น เราจำเป็นต้องเลี้ยงมันไว้อย่างน้อยสองปีถึงสามปี เพราะจะได้เห็นหางที่มีพัฒนาเต็มที่ และได้เห็นการเปลี่ยนแปลงของมัน หางจะต้องแผ่กว้างเรียบและใหญ่เฉพาะที่กล่าวมาเป็นเรื่องของการพิจารณาหางปลาที่ดี แต่จริงๆ แล้วลำตัวก็จะต้องนำมาพิจารณาเช่นเดียวกัน และรูปร่างโดยรวมของปลาโตซากิ้นจะต้องสมดุลกัน ส่วนเรื่องสีของโตซากิ้นจากต้นกำเนิดแห่งแดนอาทิตย์อุทัยชนั้นมีมากมายหลายสี ตั้งแต่แดง ขาว ทอง เทา ขาวสลับแดง ขาวสลับทอง เทาสลับทองฯลฯ แต่ก็มีอยู่สีหนึ่งที่เป็นที่นิยมคือสีแดงทั้งตัว และมีปลายหางเป็นสีขาว มีเคล็ดลับในการเลือกซื้อปลาโตซากิ้นที่อายุไม่ถึงหนึ่งปีว่า หากต้องการปลาโตซากิ้นที่เมื่อโตเต็มที่แล้วจะมีสีแดงทั้งตัวและปลายหางเป็นสีขาวให้เลือกซื้อปลาโตซากิ้นที่มีสีดำ ทั้งตัวไปเลี้ยงเมื่อมันมีอายุครบหนึ่งปี แล้วมันก็จะค่อยๆ ลอกออกเป็นสีแดงทั้งตัว โดยปกติลูกปลาจะมีสีดำ (ฺBlack Baby) ซึ่งจะเริ่มลอกเป็นสีส้มเมื่อมีอายุครบสามเดือน แต่ลูกปลาที่เป็นสีแดงทั้งตัวนั้น สีดำจะไม่ลอกจนกว่าจะมีอายุครบหนึ่งปี และก็อาจจะเป็นไปได้ที่เมื่อมีอายุครบสามปีแล้วสีก็ยังไม่ลอกเลยซึ่งจัดว่าหายากมาก ลักษณะที่โดดเด่นของโตซากิ้น คือ ลักษณะของหางหรือใบหางนั้นจะมีความงดงามมากๆ กล่าวคือ ใบหางจะกางออกเต็มที่ ตั้งฉากกับส่วนขนาด ของลำตัวและยังมีส่วนของใบหางสะบัดย้อนกลับขึ้นมาเป็นลอน ดูแล้วเป็นที่สะดุดตาอย่างยิ่ง การว่ายน้ำก็ไม่ปราด เปรียวเหมือนปลาทองทั่วไปแต่จะดูกระตุ้งกระติ้งน่ารัก ทีนี้เราจะมาดูกันว่า เจ้าโตซากิ้นนี้จะมีวิธีเลี้ยงดู และขยายพันธุ์อย่างไร เริ่มต้นจากการคัดเลือกพ่อแม่พันธุ์ ในการคัดเลือกพ่อ-แม่พันธุ์นั้น ต้องดูปลาตัวที่มีลักษณะเด่นต้องดู พ่อ-แม่ปลาที่มีลักษณะดี มีความสง่างาม สมสัดส่วนหางกางสวยแต่ก็มีจุดด้อยในบางจุด เช่นครีบทวารเดี่ยว หรือเก เราก็อาจะมองข้ามไปเพราะในส่วนนี้อาจจะไม่ถ่ายเทถึงรุ่นลูก (จากประสบการณ์ของผู้ให้ข้อมูล) การเพาะพันธุ์ปลา แม่พันธุ์ปลาจะให้ไข่ก็ต่อเมื่ออายุประมาณ 10 เดือน หรือมากกว่านั้นการวางไข่หรือการเพาะปลาก็เหมือนปลาทองทั่วๆ ไป โดยปลาจะไข่ในตอนเช้ามืด จากนั้นก็แยกพ่อ-แม่ปลาออก และปล่อยให้ไข่กลายเป็นตัว การอนุบาล ลูกปลา เมื่อลูกปลาเริ่มเป็นตัว ประมาณวันที่ 3 ของไข่ ให้สังเกตการว่ายน้ำของลูกปลาเมื่อลูกปลานั้นว่ายน้ำและทรง ตัวได้ดี ก็เริ่มให้อาหารโดยในระยะ 3-5 วัน แรกนี้เราจะให้อาหารที่เรียกว่า "โรติเฟอร์" หรือไรแดง ขนาดเล็กมากๆ ที่เรียกว่าไรฝุ่นจากนั้นก็ค่อยๆ เปลี่ยนไป เป็นไรแดง ต่อไปอีกประมาณ 3 สัปดาห์ จากนั้นก็ค่อยเปลี่ยนอาหารเป็นอาหารที่มีขนาดใหญ่ขึ้น เช่นลูกน้ำ, หนอนแดง หรือไรทะเล

โดย : เด็กชาย รุ่งโรจน์ ดาพรม, ราชภัฏเพชรบุรีวิทยาลงกรณ์, วันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2545