สมอพิเภก ( ลัน สมอแหน สะคู้ แหน แหนขาว แหนต้น)
Terminalia bellerica (Gaertn.)Roxb.
วงศ์ COMBRETACEAE
ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ผลัดใบสูง 15-35 ม.ลำต้นเปลา ตรง โคนต้นมักเป็นพูพอนเปลือกสีเทาปนน้ำตาล หรือเป็นสีดำๆด่างๆเป็นแห่งๆค่อนข้างเรียบหรือแตกเป็นร่องเล็กๆตามยาวลำต้น เปลือกในสีเหลืองเรือนยอดกลมแผ่กว้างและค่อนข้างทึบ กิ่งอ่อนมีขนประปราย
ใบเดี่ยว ออกเรียงเวียนกันเป็นกลุ่มตามปลายกิ่ง ใบรูปรีแกมรูปไข่กลับ ขนาด
9-15x13-19 ซม.โคนใบสอบมาสู่ก้านใบส่วนที่ค่อนไปทางปลายใบผายกว้าง ปลายสุดจะหยักคอดเป็นติ่งแหลมสั้นๆเส้นแขนงใบโค้งอ่อนมี 6-10 คู่เส้นใบแบบเส้นร่างแหเห็นขัดทางด้านท้องใบ เนื้อใบค่อนข้างหนา หลังใบเขียวเข้มและมีขนสีน้ำตาลกระจัดกระจายทั่วไปท้องใบสีจางหรือสีเทามีขนนุ่มๆคลุมแต่ทั้งสองด้านขนจะหลุดร่วงไปเมื่อใบแก่จัด ขอบใบเรียบ ก้านใบยาว 4-6 ซม. บริเวณกึ่งกลางก้านจะมีต่อมหรือตุ่มหูด 1 คู่
ดอกเล็ก สีขาวอมเหลืองออกเป็นช่อเดี่ยวๆแบบหางกระรอกที่ง่ามใบหรือเหนือรอยแผลใบตามกิ่ง ปลายช่อจะห้อยย้องลง ช่อยาว 10-15 ซม.ดอกเพศผู้ส่วนใหญ่จะอยู่ตามปลายๆช่อส่วนดอกสมบูรณ์เพศจะอยู่ตามโคนช่อ กลีบเลี้ยงมี 5 กลีบ โคนกลีบเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วยเล็กๆทั้งหมดมีขนทั่วไป เกสรเพศผู้มี 10 อัน
ผล กลมหรือกลมรี แข็งผิวนอกปกคลุมด้วยขนสีน้ำตาลหนาแน่นออกรวมกันเป็นพวงโตๆ
นิเวศ พบขึ้นกระจายทั่วๆไปตามป่าแดงและป่าเบญจพรรณทางภาคเหนือ ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันตก และภาคกลาง ภาคใต้ขึ้นในป่าราบดงดิบ
ออกดอก ระหว่างเดือนมีนาคมถึงเดือนพฤษภาคมก่อนออกดอกจะทิ้งใบและผลิใบใหม่จะเต็มต้นถึงจะเริ่มออกช่อ
ผลแก่ ระหว่างเดือนกันยายนถึงเดือนพฤศจิกายน
ประโยชน์
1.เนื้อไม้สีเหลืองอมเทา เสี้ยนค่อนข้างตรง เนื้อหยาบผึ่งง่ายเลื่อยไสกบตบแต่งง่าย แต่ชักเงาไม่ขึ้นใช้ทำฝาหีบใส่ของ เครื่องมือทางการเกษตร
2.ผล ให้น้ำฝาดสำหรับฟอกหนัง เปลือกและผลให้สีขี้ม้าใช้ย้อมผ้า ผลดิบเป็นยาระบาย ผลสุกเป็นยาสมานรักษาโรคท้องมาน โรคริดสีดวง
การขยายพันธ์ เพาะเมล็ด ปักชำกิ่ง
ป่าพื้นบ้าน
อาหารชุมชน. สำนักส่งเสริมการปลูกป่า. กรมป่าไม้. กรุงเทพมหานคร ; 2543 : 81
|