อนุมูลอิสระกับความแก่ของมนุษย์

ทำไมมนุษย์จึงมีช่วงชีวิตประมาณ 100 ปี ในขณะที่ชิมแพนซีซึ่งมีลักษณะใกล้เคียงกับมนุษย์มาก มีอายุเพียงครึ่งหนึ่งของมนุษย์เท่านั้น ? นักชีววิทยาหลายคนเชื่อว่าความแก่เกิดจากการที่เนื้อเยื่อในร่างกายค่อย ๆ สะสมสารที่เป็นพิษอย่างช้า ๆ ซึ่งมีผลทำให้ทำลายสมดุลของร่างกายที่ควบคุมการดำรงชีวิตและส่วนที่ได้รับผลกระทบมาก ที่สุดก็คือ DNA การเปลี่ยนแปลงใน DNA มีผลทำให้การสร้าง genctic message ผิดพลาดไป ส่งผลให้เซลล์เสื่อมสภาพลง แต่มีคำถามว่ากลไกของการเกิดการ เสื่อมสภาพเป็นอย่างไร และทำไมเซลล์ของชิมแพนซีจึงเสื่อมสภาพได้เร็วกว่ามนุษย์?

อะตอมจะเสถียรเมื่อมีอิเล็กตรอนเต็มวงโคจร ถ้าอิเล็กตรอนไม่ครบจะเกิดอนุมูลอิสระหรือ free radicals อนุมูลอิสระมักจะเกิดขึ้นเมื่อพันธะโคเวเลนต์แตกออกเป็น 2 ส่วน และแต่ละส่วนจะมีอิเล็กตรอนแยกไปส่วนละ 1 ตัว อนุมูลอิสระมีคุณสมบัติ ว่องไวมาก และทำให้เกิดความเสื่อมสภาพของเซลล์ในร่างกาย อนุมูลอิสระเกิดได้จากแสงแดด รังสีเอกซ์ โอโซน ควันบุหรี่ ควันท่อไอเสีย และมลพิษอื่น ๆ

สัตว์ที่มีช่วงชีวิตยาว เช่น มนุษย์จะมีกลไกที่มีประสิทธิภาพในการป้องกันตัวเองจากอนุมูลอิสระ และซ่อมแซมเซลล์ที่ได้รับอันตรายได้อย่างทันท่วงทีโดยใช้สารต่าง ๆ ในร่างกายเป็นตัวป้องกัน

ในเซลล์จะมีเอนไซม์ซึ่งเปลี่ยนอนุมูลอิสระให ้กลายเป็นโมเลกุลที่ไม่เป็นอันตรายต่อเซลล์ สารที่เรียกว่า "แอนติออกซิแดนท์" ก็สามารถเปลี่ยนอนุมูลอิสระ ได้เช่นกัน ตัวอย่างเช่น วิตามินอี, มิตามินซี และเบต้าแคโรทีน (สารสีส้มในแครอทและผักชนิดต่าง ๆ และสารอื่น ๆ ที่เป็นองค์ประกอบของวิตามินเอ) การรับประทานอาหารที่มีแอนติออกซิแดนท์จะช่วยต้านอันตรายที่เกิดจากอนุมูลอิสระที่มีต่อเซลล์ได้ มีนักโภชนาการบางคนอ้างว่าจำนวนของผู้ป่วยมะเร็งกระเพาะอาหารในสหรัฐอเมริกาลดลงในหลายทศวรรษที่ผ่านมาเป็นเพราะว่าปริมาณการบริโภคแอนติออกซิแดนท์ที่เพิ่มสูงขึ้น เช่น การใช้ BHA และ BHT ในการถนอมอาหารในอุตสาหกรรมอาหารหลายชนิดแต่ในทางกลับกันองค์ประกอบของอาหารหลายชนิด เช่น ไขมันที่เป็น polyunsaturated fat ก็อาจจะเป็นสาเหตุใหญ่ในการเกิดมะเร็งเพราะเมื่อเข้าสู่กระบวนการแมเทโบลิซึมมันจะเปลี่ยนเป็นอนุมูลอิสระซึ่งทำให้เซลล์เกิดความผิดปกติและกลายเป็นมะเร็งในที่สุด

นอกจากนั้นอนุมูลอิสระยังเกี่ยวเนื่องกับการเพิ่มความเสี่ยงของโรคหัวใจ โรคหลอดเลือดและโรคระบบภูมิต้านทานอีกด้วย

---

แปลและเรียบเรียงจาก Aging and Free Radicals Biology Exploring Life 1994. 2nd edition. Gil Brum, Larry McKane and Berry Karp. John Wiley & Sons, Inc. New York