การเพาะเลี้ยงเซลล์ผิวหนังมนุษย์เพื่อประโยชน์ในการเยียวยารักษา

ร่างกายของคนเรา มีอวัยวะอยู่อย่างหนึ่งที่สำคัญมากและยังมีความพิเศษกว่าอวัยวะอื่น ๆ ตรงที่มันสามารถงอกใหม่ได้เสมอ นั่นคือผิวหนัง โดยปกติร่างกายของเราสามารถสร้างผิวหนังใหม่ทดแทนผิวหนังเก่าที่ลอกอยู่ตลอดเวลา แต่ถ้าวันใดผิวหนังของเรา ถูกทำลาย ไม่ว่าจากไฟไหม้หรือน้ำร้อนลวกจนถึงผิวหนังชั้นใน หรือ "หนังแท้" ร่างกายจะไม่สามารถสร้างผิวหนังใหม่ทดแทนได้อีก หากเราสูญเสียผิวหนังไปมากกว่า 60% ก็จะเสี่ยงต่อการเสียชีวิตเนื่องจากเสียน้ำในร่างกาย และการติดเชื้อที่เกิดขึ้นได้ง่าย

ในปัจจุบัน วิธีการเยียวยารักษาผู้ป่วยไฟใหม้น้ำร้อนลวกมี 2 ขั้นตอน คือ

ขั้นแรก แพทย์จะหาผิวหนังทดแทนปกคลุมส่วนที่เสียไปชั่วคราวเพื่อป้องกันการสูญเสียน้ำและการติดเชื้อ ซึ่งจะใช้หนังสัตว์หรือสารสังเคราะห์จำพวกซิลิโคนที่นำเข้าจากต่างประเทศ

ขั้นต่อไป แพทย์จะต้องหาผิวหนังทดแทนชนิดถาวรสำหรับผู้ป่วยที่สูญเสียผิวหนังไม่เกิน 50% ก็จะใช้วิธีขูดเอาผิวหนังส่วนอื่นมาปลูกบริเวณแผล ซึ่งผู้ป่วยจะได้รับความเจ็บปวด แต่สำหรับผู้ที่สูญเสียผิวหนังอย่างรุนแรงซึ่งมีถึงร้อยละ 40 ที่ต้องสูญเสียชีวิตเนื่องจากแผลกินบริเวณกว้างมากจนไม่มีผิวหนังที่เหลือเพียงพอให้ขูดมาปลูกถ่ายได้ ได้มีการใช้วิธีนำหนังของผู้ป่วยมาเพาะเลี้ยงในห้องปฏิบัติการเพื่อขยายขนาด แล้วนำมาปลูกถ่ายทดแทน ซึ่งถ้านำไปทำในต่างประเทศจะต้องใช้เวลานานและมีค่าใช้จ่ายสูงมาก

เป็นที่น่ายินดีว่า บัดนี้คนไทยเราได้เริ่มพัฒนาวิธีการเพื่อเลี้ยงเซลล์ผิวหนังมนุษย์ เพื่อสร้างเนื้อเยื่อผิวหนังทดแทนให้ผู้ป่วยไฟไหม้ น้ำร้อนลวกได้แล้ว โดย ดร.นเรศ ดำรงชัย นักวิจัยและหัวหน้าห้องปฏิบัติการวัสดุชีวภาพศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ (BIOTEC) ได้แนะนำโครงการวิจัยนี้ว่า

"โครงการเพาะเลี้ยงเซลล์ผิวหนังมนุษย์ (Human Keratinocyte) นี้มีขึ้นเพื่อแก้ไขปัญหาขาดแคลนผิวหนังสำหรับปลูกถ่ายให้ผู้ป่วยที่สูญเสียผิวหนังจากไฟไหม้หรือน้ำร้อนลวก โดยเฉพาะกรณีที่สูญเสียผิวหนังอย่างรุนแรง และไม่มีผิวหนังที่ดีเหลือเพียงพอให้ขูดมาปลูกถ่ายได้"
ดร. นเรศ ให้รายละเอียดเกี่ยวกับงานวิจัยว่า "นอกจากตัวอย่างผิวหนังจากตัวผู้ป่วยแล้ว เรายังสามารถใช้หนังหุ้มปลายอวัยวะเพศของเด็กชายที่ขลิบทิ้งมาใช้เพาะเลี้ยงขึ้นในห้องทดลอง ซึ่งได้ผลดีครับ แต่ในขณะนี้ เรายังต้องใช้ตัวอย่างผิวหนังจากผู้ป่วยเองก่อน เพื่อหลีกเลี่ยงปัญหาการต่อต้านจากร่างกาย"

"เราก็นำเนื้อเยื่อผิวหนังชิ้นเล็ก ๆ นี้ มาแยกให้เป็นเซลล์เดี่ยว นำมาเพาะเลี้ยงในห้องทดลอง และกระตุ้นให้เจริญเป็นเนื้อเยื่อผิวหนัง ซึ่งปรากฏว่ามีการเจริญสูงมากคือจากเนื้อเยื่อขนาด 1 ตารางเซนติเมตร ใช้เวลาเพาะเลี้ยง 2-3 สัปดาห์ สามารถได้เนื้อเยื่อขนาดใหญ่ถึง 1 ตารางเมตร ครับ"

โครงการวิจัยครั้งนี้ นับเป็นมิติใหม่ของการนำเทคโนโลยีชีวภาพมาประยุกต์ใช้ด้านการแพทย์ ดร. นเรศ กล่าวด้วยว่า "ขณะนี้ เรากำลังอยู่ในระหว่างการทดลองนำเนื้อเยื่อที่สร้างขึ้นจากเซลล์ของผู้ป่วยเอง ไปปลูกถ่ายให้ผู้ป่วย โดยได้รับความร่วมมือจากศัลยแพทย์ในการผ่าตัดปลูกถ่ายและติดตามผลการฟื้นตัวของผู้ป่วยอย่างต่อเนื่อง และในอนาคตอันใกล้นี้เราจะใช้เทคโนโลยีวิศวกรรมเนื้อเยื่อ (Tissue Engineering) คือ การประยุกต์วัสดุสังเคราะห์ทำด้วยสารย่อยสลายในทางชีวภาพ (Biodegradable) รวมเข้ากับเนื้อเยื่อผิวหนังที่เตรียมจากหนัง หุ้มปลายอวัยวะเพศโดยเทคนิคการเพาะเลี้ยงเซลล์ เป็นผิวหนังผสมที่จะทำหน้าที่สมานเนื้อเยื่อผิวหนังชั้นนอก (Epidermis) กับหนังแท้ (Dermis) เข้าด้วยกันในระหว่างการปลูกถ่ายผิวหนังให้แก่ผู้ป่วยที่ไฟไหม้ลึกลงไปถึงชั้นภายในของหนังแท้ ทั้งหมดนี้เมื่อทำได้สำเร็จ จะทำให้การรักษาผู้ป่วยไฟไหม้น้ำร้อนลวกได้ผลดีอย่างครบถ้วนบริบูรณ์"

การวิจัยครั้งนี้ กำลังจะเป็นผลสำเร็จครั้งสำคัญของทีมงานนักวิจัยชาวไทย ที่จะช่วยเปิดโอกาสให้มีทางเลือกใหม่ที่ไม่เคยมีมาก่อนในการรักษาผู้ป่วยไฟไหม้ น้ำร้อนลวกที่ยังมีความขาดแคลนอย่างมากในขณะนี้ โดยเฉพาะในกลุ่มผู้มีรายได้น้อย และเป็นการยกระดับมาตรฐานสาธารณสุขของไทยขึ้นไปอีกขั้นหนึ่ง นับเป็นผลงานแห่งความสำเร็จอันน่าภาคภูมิใจของคนไทยอีกชิ้นหนึ่ง
จากวารสารก้าวทันโลกกับไบโอเทคฯ ฉบับ 2 ต.ค. 2541