มวนพิฆาตหนอน

หากจะพูดถึง "แมลง" ในโลกนี้มีแมลงที่ให้โทษหรือที่เป็นศัตรูกับมนุษย์เพียงร้อยละ 0.1 เท่านั้นที่เหลืออีกร้อยละ 99.9 ล้วนเป็นแมลงที่เป็นประโยชน์ทั้งสิ้น โดยเฉพาะอยางยิ่งทางการ เกษตร ซึงแมลงส่วนใหญ่เป็นแมลงที่มีประโยชน์แต่มักจะถูกมองข้ามไปเนื่องจากคนสวนใหญ่ ไม่ทราบและไม่เข้าใจถึงประโยชน์ที่ได้รับจากแมลง จึงทำให้ไม่เห็นความสำคัญของแมลงที่เป็น ประโยชน์และบางครั้งก็ทำลายแมลงเหล่านี้ไปด้วยความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ เช่น การใช้สารเคมี ฆ่าแมลงที่เป็นพิษร้ายแรงที่สามารถฆ่าแมลงได้ทุกชนิด ไม่เฉพาะเจาะจงและใช้อย่างพร่ำเพรื่อ เกินความจำเป็น ทำให้แมลงที่เป็นประโยชน์ถูกทำลายไปด้วย
เราสามารถแบ่งแมลงที่เป็นประโยชน์ออกได้เป็น 5 กลุ่ม คือ แมลงที่ให้ผลผลิต แมลงที่ ใช้เป็นอาหาร แมลงผสมเกสร แมลงที่ช่วยสร้างเสริมความอุดมสมบูรณ์ของดิน แมลงตัวห้ำและ แมลงตัวเบียน
แม้ว่าแมลงจะมีการสืบพันธุ์ที่มีประสิทธิภาพสูงมาก สามารถแพร่พันธุ์เพิ่มปริมาณได้ อย่างรวดเร็ว แต่แมลงก็มีศัตรูธรรมชาติมากมายที่คอยควบคุมประชากรของแมลงให้อยู่ใน สมดุล ซึ่งศัตรูธรรมชาติของแมลง ได้แก่ ภัยพิบัติทางธรรมชาติ เช่น สภาพแวดล้อมต่าง ๆ ที่ เปลี่ยนไป ซึ่งเป็นอันตรายต่อแมลง นอกจากนี้ยังมีสิ่งมีชีวิตชนิดอื่นที่เป็นศัตรูของแมลงทีสำคัญ นั้นก็คือแมลงด้วยกันเอง และมีแมลงหลายชนิดที่กินหรืออาศัยอยู่ภายในหรือภายนอกตัวของ แมลงชนิดอื่น แมลงเหล่านี้เราเรียกว่า "แมลงตัวห้ำและแมลงตัวเบียน" และหากจะพูดถึงแมลง ที่เป็นประโยชน์ ซึ่งคอยควบคุมปริมาณแมลงอื่น ๆ ให้อยู่ในสภาพสมดุลโดยไม่ทำความ สูญเสียทางเศรษฐกิจนั้นก็คือ "มวน"

มวนส่วนใหญ่เป็นแมลงกินพืช แต่มีจำนวนไม่น้อยที่เป็นแมลงกินแมลง ได้แก่มวนที่อาศัย อยู่บนพื้นผิวน้ำ เช่น มวนจิงโจ้น้ำ (gerrids) และมวนจิงโจ้เล็ก (veliids) มวนที่อาศัยอยู่ในน้ำ เช่น มวนคางคก (gelastocorids) มวนแมงดา (belostomatids) และมวน (nepids) และมวน บนบกอีกหลายชนิด เช่น มวนดอกไม้ (anthocorids) มวนตาโต (Geocoris) มวนหญ้า (mirids) มวนกิ่งไม้ (nabids) และมวนเพชฌฆาต (reduviids) ที่เป็นตัวห้ำทั้งระยะที่เป็น ตัวอ่อนและระยะที่เป็นตัวเต็มวัย โดยการดูดกินแมลงอื่น ๆ เป็นอาหาร เหยื่อที่ถูกดูดกินก็มีทั้ง ระยะไข่ หนอน ดักแก้ และระยะที่เป็นตัวเต็มวัย

มวนพิฆาตหนอน เป็นมวนวงศ์เดียวกับมวนเขียวและมวนลำไย (แมงแกง) มวนพวกนี้มี ลำตัวอ้วนสั้น มีหนวด 5 ปล้อง มวนเขียวส่วนใหญ่เป็นแมลงดูดกินพืช เช่น มวนเขียวส้ม มวน เขียวข้าว แต่มวนพิฆาตหนอนเป็นแมลงห้ำกินหนอนผีเสื้อ และหนอนแมลงอื่น ๆ ที่อยู่บนต้นพืช

ตัวเต็มวัยมีสีน้ำตาลอ่อน และมีลายประสีเหลือง เมื่อมองจากด้านบนมีรูปร่างเป็นรูปสาม เหลียมตรงหัวไหล่มีหนามยาวและแหลม ตัวผู้มีขนาดเล็กกว่าตัวเมียเล็กน้อย

มวนพิฆาตหนอนวางไข่บนใบพืช มีลักษณะเป็นกลุ่ม มีจำนวนไมแน่นอน ในขณะทีตัว อ่อนยังมีขนาดเล็ก จะรวมกลุ่มรุมกันล่าเหยื่อที่เป็นหนอนขนาดเล็กเป็นอาหาร เมื่อโตขึ้น เรื่อย ๆ ระยะตัวอ่อนตั้งแต่ฟักออกจากไข่จนกระทั่งเป็นตัวเต็มวัย กินเวลา 15-21 วัน โดย ผ่านการลอกคราบ 5 ครั้ง จึงจะเจริญเป็นตัวเต็มวัยมีปีกสมบูรณ์ วงจรชีวิตหนึ่ง ๆ กินเวลา ประมาณ 1 เดือน ตัวเต็มมีชีวิตอยู่ได้นานประมาณ 1 เดือน หรือนานกว่านี้

มวนชนิดนี้ทั้งตัวอ่อนและตัวเต็มวัย เมื่อพบหนอนที่เป็นอาหารก็จะวิ่งเข้าหาแล้วจึงใช้ ปากแทงลงบนตัวหนอนพร้อมกับปล่อยน้ำลายที่ทำให้เหยื่อเป็นอัมพาตจึงไม่ดิ้นหนีและไม่ต่อสู้ เมื่อดูดกินโลหิตจากลำตัวจนกระทั่งทำให้หนอนเหล่านี้เหยี่วย่นภายในระยะเวลาอันสั้น ก็ จะทิ้งแล้วออกหาเหยื่อต่อไปใหม่หนอนศัตรูพืชเมื่อถูกแมลงชนิดนี้ใช้ปากแทงดูดมักจะมีอาการ คล้ายเป็นอัมพาต ไม่สามารถเคลื่อนไหวได้และมักจะพบห้อยติดอยู่ที่ปลายปากมวนจนกระทั่ง มวนดูดกินจนอิ่ม จึงถอนปากออกจากตัวหนอนและร่วงลงสู้พื้น
แมลงอาหารหรือเหยื่อของมวนพิฆาตหนอน ได้แก่ หนอนผีเสื้อชนิดต่าง ๆ ที่กัดกินใบ ดอก ผล และยอดของพืช เช่น หนอนกระทู้ฝักข้าวโพดหรือหนอนเจาะสมอฝ้าย (Heliothis armigera Hubner) หนอนกระทู้หอม (Spodoptera exigua Huber) หนอนแก้วส้ม หนอนผีเสื้อ จรวด หนอนบุ้ง หนอนร่าน และหนอนผีเสื้ออื่น ๆ อีกหลายชนิด นอกจากนี้ยังสามารถทำลาย หนอนด้วงที่กัดกินใบ เช่น ด้วงกินใบมะกอก และด้วงกินใบข้อ เป็นต้น
มวนพิฆาตหนอนชนิดที่พบอยู่เสมอ ๆ คือ อีโอแคนทีโคนา เฟอร์เซลลาตา (Eocanthecona furcellata Wolf) นอกจากชนิดนี้แล้วยังมีมวนพิฆาตหนอนอีกหลายชนิด คือ
มวนพิฆาตหนอนแถบขาว (Andrallus spinidens Fabricius)
มวนพิฆาตหนอนสีส้ม (Amyotia malaburica Fabricius
มวนพิฆาตหนอนสีน้ำตาล (Eocanthe cona robusta Distant)
มวนพิฆาตหนหนสีน้ำเงิน (Zicrona caerulea Linnaeus)
และมวนพิฆาตหนอนที่มีขนาดเล็ก ๆ อีก 5 ชนิด Perillus bioculatus Fabricius, Picromerus bidens Linnaeus, Podisus maculiventris Say, Podisus serventris Uhler และ Podisus sagitta Fabricius

มวนพิฆาตหนอน เป็นมวนตัวห้ำที่มีบทบาทในการกำจัดหนอนผีเสื้อที่เป็นศัตรูพืชได้ อย่างกว้างขวาง ข้อดีจากการที่มีความจำเพาะเจาะจงในการกินหนอนจึงไม่ทำลายแมลงที่เป็น ประโยชน์พวกตัวห้ำ ตัวเบียน และแมลงที่มาผสมเกสรพืชและเป็นทางเลือกสำหรับการกำจัด แมลงที่มีความต้านทานต่อสารเคมีฆ่าแมลง หรือที่เรียกกันว่า "แมลงดื้อยา" กล่าวอีกนัยหนึ่ง คือ เป็นทางเลือกสำหรับใช้กำจัดหนอนแมลงศัตรูพืชโดยที่ไม่ต้องใช้สารเคมีฆ่าแมลงดังที่เคย ปฏิบัติกันมา เพื่อความเหมาะสมกับยุคสมัยที่เน้นการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม โดยการลดมลพิษ ต่าง ๆ ให้น้อยลงและหมดไปในที่สุด

เกษตรวิจัย โดย กฤติยา มลาสานต์ หนังสือพิมพ์ เดลินิวส์ 24 พ.ค. 2542