Cerium
(Ce)
ซีเรียม

เลขอะตอม 58 เป็นธาตุแรกของหมู่ธาตุแลนทานอยด์ (lanthanoids) หรือหมู่ธาตุ rare earths
ซึ่งเป็นหมู่ย่อย (subgroup) ของหมู่ III B ในตารางธาตุ จัดเป็นโลหะ
น้ำหนักอะตอม 140.12 amu
จุดหลอมเหลว 798 ํc
จุดเดือด (โดยประมาณ) 3257 ํc
ความหนาแน่น (จากการคำนวณ) 6.773 g/cc
เลขออกซิเดชันสามัญ +4, +3

ซีเรียมเป็นธาตุแรกของหมู่ธาตุแลนทานอยด์ (lanthanoids) หรือแลนทาไลต์ (lanthanides) หรือแลนทาโนน (lanthanon) ชื่อ lanthanoids เป็นชื่อที่รับรองของ IUPAC อาจเรียกธาตุในหมู่นี้ว่าธาตุ rare earths ก็ได้ หมู่ธาตุแลนทานอยด์มีทั้งหมด 14 ธาตุ (Ce, เลขอะตอม 58 ถึง Lu, เลขอะตอม 71) เป็นหมู่ย่อย (subgroup) ของหมู่ III B ในตารางธาตุ

ซีเรียมมีสมบัติพิเศษประการหนึ่งคือในสถานะของเหลวมีความหนาแน่นมากกว่าในสถานะของแข็ง ณ จุดหลอมเหลวของมัน (ความดัน 1 บรรยากาศ)

การใช้ประโยชน์

1. ในเชิงการค้า ซีเรียมในรูปซิริกออกไซด์ (CeO2) มีความสำคัญที่สุดใช้ในการขัดกระจกโดยเฉพาะอย่างยิ่งกระจกจำพวก precision optical glasses นอกจากนี้ยังใช้ในการเคลือบผิว เป็น refractory ออกไซด์ (ออกไซด์ที่ใช้งาน ณ อุณหภูมิสูง) ทำคาโทด, capacitors, กึ่งตัวนำ และเป็นตัวเร่งของบางปฏิกิริยา
2. โลหะซีเรียมใช้ประโยชน์ในรูปของโลหะเจือ โลหะเจือที่สำคัญของธาตุจำพวกแลนทานอยด์ชนิดหนึ่งเรียกว่า mischmetal ประกอบด้วย Ce 50 %, La 25 %, Nd 18 %, Pr 5 % และโลหะแลนทานอยด์อื่น ๆ 2 % โลหะเจือนี้ช่วยทำให้สมบัติการตีเป็นแผ่นบาง ๆ ขางเหล็กดีขึ้น และเพิ่มความแข็งแกร่งของการใช้งาน ณ อุณหภูมิสูง
3. ซีเรียมในรูปของโลหะใช้เป็นตัว "getter" ในหลอดสูญญากาศและเป็นตัวช่วยทำให้เชื้อเพลิงนิวเคลียร์พลูโทเนียมเจือจางลง

ความเป็นพิษ

ความสามารถในการดูดกลืนซีเรียมโดยร่างกายจัดอยู่ในเกณฑ์ต่ำ ซีเรียมและสารประกอบของซีเรียมจึงเป็นพิษกับร่างกายในเกณฑ์ต่ำ นอกเสียจากว่าอิออนลบของสารประกอบซีเรียมจะเป็นพิษ ซีเรียมในรูปผงสามารถติดไฟได้ในอากาศ การใช้ซีเรียมจึงต้องใช้ความระมัดระวังสูง
ผู้เขียน : ดร.ชัยวัฒน์ เจนวาณิชย์
ที่มา : รวบรวมจาก หนังสือสารานุกรมธาตุ