เพราะฉะนั้นหากจะเอาหลักฐานทางโบราณคดีแล้วเราจึงไม่ทราบแน่นอนว่าตั๋วเมืองของไทยนั้นใครเป็นผู้ประดิษฐ์ขึ้น      และประดิษฐ์ขึ้นเมื่อใด
    คงเป็นเพียงข้อสันนิษฐานกันเท่านั้น อย่างไรก็ตามมีผู้สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นพ่อขุนเม็งราย      กษัตริย์องค์แรกของอาณาจักรล้านนาไทยเป็นผู้ประดิษฐ์ขึ้น
    หลังจากที่เข้ายึดเมืองหริภุญไชยจากมอญได้แล้ว      ดังปรากฏในศิลาจารึกมอญประมาณ พ.ศ. 1600 ถึง พ.ศ. 2000 โดยนำแบบอักษรมอญมาดัดแปลงขึ้น     
    อย่างไรก็ตามหากเป็นจริง มีปัญหาว่า ก่อนที่พ่อขุนเม็งรายจะตีเมืองหริภุญไชย      ชาวล้านนามีอักษรใช้หรือยัง และเมืองต่างๆ ในสมัยนั้น เช่น เมืองเงินยาง 
    เชียงแสน เมืองพะเยา เมืองน่าน เมืองล้านช้าง เมืองเชียงรุ่ง เมืองเหล่านี้ต่างก็เป็นเมืองสำคัญของชนชาติไทยลุ่มแม่น้ำโขงตอนบนและต่างก็มีความสัมพันธ์ใกล้ชิด    
    บนพื้นฐานของการเกี่ยวดองเป็นญาติกันทางการสมรส และสายโลหิตอยู่ในสมัยนั้น พ่อขุนเม็งรายทรงใช้อักษรอะไรในราชการในการติดต่อเชื้อเชิญซึ่งกันและกัน
   ในสมัยนั้น      อักษรขอมหรือ ประเด็นนี้น่าตัดทิ้งไปได้ เพราะอักษรขอมไม่พบหลักฐานใดๆที่จารด้วยอักษรขอมหลงเหลืออยู่ในอาณาจักรล้านนาไทย      
    หรือเมืองที่กล่าวถึงนี้เลย ข้อนี้น่าจะสันนิษฐานว่ามีใช้แล้ว อักษรนั้นน่าจะเป็นอักษรพื้นเมืองหรือตั๋วเมือง      ที่เรียกว่าอักษรล้านนาหรือไม่ก็น่าจะเป็นอักษรฝักขาม
    (ถ้ามี) เหตุผลอีกประการหนึ่งคือตำนานต่างๆ      เช่น ตำนานพระยาเจือง (พ.ศ. 1625 - 1705 ) ตำนานเมืองเชียงแสน ตำนานแสนหวี ฯลฯ      เป็นต้น  
    ตำนานเหล่านี้ได้กล่าวถึงเรื่องราวต่างๆ ในสมัยโบราณในยุคก่อนอาณาจักรล้านนาไทยไว้มากมาย      และระบุเรื่องราวปีเกิดเหตุการณ์นั้นไว้อย่างชัดเจน
    แม้จะมีคลาดเคลื่อนอยู่บ้างก็เฉพาะในการคัดลอกสืบต่อกันมาเท่านั้นซึ่งนักประวัติศาสตร์ไทยต่างก็ยังเห็นความสำคัญและใช้เป็นหลักฐานค้นคว้าเรื่องราวในสมัย 
    ประวัติศาสตร์ของชนเผ่าไทได้อยู่
    
    อีกประการหนึ่งตั๋วเมืองนั้นเข้าใจว่ามาพร้อมกับพระพุทธศาสนา      และวัฒนธรรมอินเดียเป็นแน่แท้และโดยเหตุที่รูปลักษณะของอักษรล้านนามีลักษณะกลม    
    คล้ายอักษรสิงหล อักษรมอญและพม่า ปัจจุบันยังมีอักษรหลายตัวที่ใช้ร่วมกันอยู่      จึงเชื่อว่าพระพุทธศาสนาที่ชาวล้านนานับถืออยู่แต่เดิมนั้นต้องได้รับโดยตรง
    มาจากสิงหล   มอญและพม่าแน่ อาจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร กล่าวว่า ในปี 1912 จึงได้พระสุมนเถระจากสุโขทัยนำพระพุทธศาสนาไปเผยแพร่ในล้านนาไทยอีก 
    ทีหนึ่ง      ซึ่งขณะนั้นชาวล้านนานับถือพระพุทธศาสนาอยู่ก่อนแล้ว พระมหาสุมนเถระได้นำพุทธศาสนาแบบลังกาวงศ์      พร้อมกับนำเอาอักษรฝักขามสุโขทัยไป
    เผยแพร่ด้วย
    
    โดยเหตุที่ตั๋วเมืองนั้นเป็นอักษรธรรมที่ถือว่าศักดิ์สิทธิ์ใครจะข้ามเหยียบมิได้      เพราะเป็นอักษรที่ใช้จารึกพระธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า จึงนิยมใช้กันเฉพาะ 
    ในพระพุทธอาณาจักรเป็นส่วนใหญ่แต่ก็ใช้ในราชอาณาจักรด้วย      เพราะสมัยนั้นมีเฉพาะตั๋วเมืองชนิดเดียวจึงต้องใช้เพียงอย่างเดียว ส่วนทางสุโขทัยคงใช้อักษร
    สองชนิด      คือ อักษรขอมไทยใช้ในเฉพาะพุทธจักร ส่วนอักษรฝักขามใช้ในราชอาณาจักรทางอาณาจักรล้านนาไทย      เมื่อเห็นท่านพระมหาสุมนเถระ นำเอา
   ฝักขาม ไปเผยแพร่(พ.ศ. 1912) จึงได้รับมาใช้ในราชอาณาจักรด้วย    ดังปรากฏหลักฐานในจารึกหลักที่ 9 (วัดป่าแดด) และจารึกหลักที่ 62 ( วัดพระยืน )
  จังหวัดลำพูน  แต่หลังจากใช้อยู่ไม่นานนักก็เลิกใช้ และหันมาใช้ตั๋วเมืองอีกในสมัยพระเจ้าติโลกราช (พ.ศ. 1974) เพราะฉะนั้นในการทำสังคายนาครั้งที่8 
  (พ.ศ. 2020)  ที่วัดโพธาราม (วัดเจ็ดยอด จังหวัดเชียงใหม่ ) จึงใช้ตั๋วเมืองจารึกพระไตรปิฎก