มะนาว

ชื่อวิทยาศาสตร์ Citrus aurantifolia (christm) Swing.

ชื่อวงศ์ Rutaceae

ชื่ออื่นๆ ส้มมะนาว, มะลิว (เชียงใหม่), ลิมานีปี (มลายู), ปะโหน่งกลยาน (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี), โกร้อยชะม้า (เขมร) ปะนอเกิล มะนอเกละ มะเน้าด์เล ลีมานีปีห์ หมากฟ้า

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

เป็นไม้พุ่ม สูง 2-4 หรือเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก มีหนามตามต้นก้านใบสั้น ใบประกอบชนิดมีใบย่อยใบเดียว เรียงสลับ ตัวใบรูปร่างกลมรีหรือรูปไข่แกนขอบขนานกว้าง 3-5 ซม. ยาว 4-8 ซม.เนื้อใบมีจุดน้ำมันกระจาย ก้านใบมีครีบเล็กๆ จะมีดอกเดี่ยวหรือช่อออกที่ปลายกิ่งและซอกใบ กลีบดอกสีขาวอมเหลืองและมีกลิ่นหอม ร่วงง่าย ผลเป็นผลสด กลมเกลี้ยง เปลือกบางเรียบ น้ำมาก รสเปรี้ยวจัด เปลือกผลมีน้ำมันกลิ่นหอม รสขม

สรรพคุณทางยา
ราก :รสผื่นเมา ขับพยาธิ บำรุงธาตุ เจริญอาหาร แก้ไข้ ถอนพิษ แก้ไข้กลับไข้ซ้ำ ถอนพิษผิดสำแดง ฝนกับสุราทาแก้ปวดฝี แก้พิษอักเสบ

เปลือกผล รสขม ช่วยขับลมได้ดี

น้ำของผลมะนาว เปรี้ยวจัด เป็นยาขับเสมหะเมื่อเด็กหกล้มหัวโน ใช้มะนาวผสมกับดินสอพองพอก บริเวณที่ในจะทำให้เย็นและยุบเร็ว

เนื้อไม้ : รสผื่น บำรุงร่างกาย ,ยาง : บำรุงหัวใจให้บีบส่งโลหิตแรงขึ้น

ผลสุก : น้ำมะนาวราเปรี้ยวจัด เป็นยาขับเสมหะ , เมล็ด : บำรุงหัวใจ รับประทาแก้เลือดอกตามไรฟัน ฟอกโหิต กัดเถาดานในท้อง ล้างเสมหะในคอ

เมล็ด : สรขมหอม แก้ซาง ขับเสมหะ แก้ไข้ แก้พิษไข้ร้อน บำรุงน้ำดี

ใบ : รสปร่าขม ต้มดื่ม แก้ท้องร่วง แก้เจ็บคอ แก้ไข้ หยอดหูแก้ปวดหู ฟอกโลหิตระดู

วิธีใช้และการรักษา

นายแก้ว มีพวกมาก ใช้เปลือกมะนาว รักษาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ และแน่นจุกเสียด ให้นำเอาเปลือกของผลสด ประมาณครึ่งผล คลิง หรือทุบเล็กน้อยพอให้น้ำมันออก ชงน้ำร้อนดื่มเวลามีอาการ

นางอำไพ อยู่ขำ ใช้น้ำมะนาว รักษาอาการไอ และขับเสมหะ ใช้ผลสดคั้นน้ำจะได้น้ำมะนาวเข้มข้น และใส่เกลือเล็กน้อย จิบบ่อยๆ หรือจะทำเป็นน้ำมะนาวใส่เกลือและน้ำตาล ปรุงให้ราจัดสักหน่อย ดื่มบ่อยๆ

นายพล คงคิด -ใช้ใบมะนาว 108 ใบ หัวข่าใหญ่ 32 แว่น ขมิ้นอ้อย 5 แว่น บอระเพ็ด 7 องคุลี (ผู้ไข้) ฝักส้มปอย 7 ฝัก ลูกมะกรูด 1 ลูก ใบเพกา 108 ใบ ฝักราชพฤกษ์ 7 ฝัก ว่านกีบแรด ว่านร่อนทองแก่น แสมสาน จันทร์ทั้ง 2 ตาไม้ไผ่สีสุก 1 ตา ก้านสะเดา 32 ก้านรากโคกออม แก่นสน แก่นสัก ดอกบัวหลวง ลำพันแดง ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกสารภี ยาดำ เอาหนักสิ่งละ 2 บาท ต้มกินเช้า-เย็นก่อนอาหาร แก้เลือด และแก้ลมพิษ ทำให้ผอมแห้ง กินข้าวไม่ได้ นอนไม่หลับ หงุดหงิด หวาดผวา เพ้อคลั่ง

-ใช้น้ำมะนาว 3 ผล เกลือป่นพอควร พริกไทป่นพอควร ละลายน้ำร้อนแทรกสุรา ประมาณได้สักครึ่งถ้วยชาม เวลาตกฟากรับประทาน 1 ครั้ง และรับประทานต่อไป วันละครั้ง ใช้เป็นยาสตรีหลังครอดบุตร

พ่อท่านดำ (พระไพรศาลชัยธรรม) ใช้ทำยาแก้ลมอัมพฤกติ อัมพาต ทำให้มือเท้าตาย เอาน้ำมะนาว น้ำมะงั่ว น้ำมะกรูด เปลือกทองหลางใบมน หัวไพร หัวข่า ขมิ้นอ้อย กุมทั้ง 2 กระเทียม รากเจตฆูล พริกไทย ผักเสี้ยนผีเกลือ การบูร ผลจันทร์ ดอกจันทน์ ยาทั้งหมดนี้เอาส่วนละเท่าๆกันทุกอย่าง บดทำเป็นผงลายน้ำผึ้ง กินเช้า - เย็น ก่อนอาหาร

นายวิโรจน์ บรรลือพืช ใช้เปลือกมะนาวและน้ำมะนาวใช้เป็นยาได้ โดยมีรายการใช้ดังต่อไปนี้คือเปลือกมะนาวรักษาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ แน่นจุกเสียด นำเอาเปลือกของผลสดมาประมาณ ครึ่งผล คลึงหรือทุบเล็กน้อยพอให้น้ำมันออก ชงกับน้ำร้อนดื่มเวลามีอาการน้ำมะนาวรักษาอาการไอและขับเสมหะ ใช้ผลสดคั้นน้ำจะได้น้ำมะนาวเข้มข้น ใส่เกลือเล็กน้อย แล้วจิบบ่อยๆ หรือจะทำเป็นน้ำมะนาวใส่เกลือและน้ำตาล ปรุงรสให้เข้มข้นพอสมควรดื่มบ่อยๆ ก็ได้อีกเช่นเดียวกัน อร่อย ชุ่มคอ
อย่าลืมใส่น้ำแข็งทุบลงไปด้วยจะเป็น"น้ำมะนาวเย็น"

ผู้ให้ภูมิปัญญา

นายแก้ว มีพวกมาก ที่อยู่ บ้านเลขที่ 41/2 หมู่ 4 ต.ไทยบุรี อ.ท่าศาลา จ.นครศรีธรรมราช ประกอบอาชีพ หมอพื้นบ้าน

นางอำไพ อยู่ขำ ที่อยู่ บ้านเลขที่ 113/1 หมู่ 7 ต.ไทยบุรี อ.ท่าสาลา จ.นครศรีธรรมราช ประกอบอาชีพ ทำนา

นายพล คงคิด ที่อยู่ บ้านเลขที่ 64 หมู่ 3 ต.ท่าขึ้น อ.ท่าศาลา จ.นครศรีธรรมราช ประกอบอาชีพ ทำสวนและเป็นหมอพื้นบ้าน

พ่อท่านดำ (พระไพรศาลชัยธรรม)

นายวิโรจน์ บรรลือพืช ที่อยู่ บ้านเลขที่ 136 หมู่ 4 ต.บ้านเกาะ อ.พรหมคีรี จ.นครศรีธรรมราช ประกอบอาชีพ รับราชการ และแพทย์แผนโบราณ

ข้อดีของสมุนไพร ประโยชน์ของน้ำมะนาวที่รู้จักกันดีคือมีวิตามิน ซี สูงมาก รักษาโรคเลือดออกตามลายฟัน
แต่วิตามินซีจะสะลายตัวง่ายในความร้อน จึงต้องระมัดระวังในการปรุงอาหาร

ข้อเสียของสมุนไพร ต้นมะนาวมีหนาม ทำให้ยากต่อการเก็บเกี่ยว