ตามสุริยคติแล้ววันสงกรานต์หรือปีใหม่ของไทยตรงกับวันที่ 13-14-15 ของเดือนเมษายนของทุกปี บุญสงกรานต์หรือตรุษสงกรานต์ของคนอีสานก็เช่นเดียวกันกับเทศกาลสงกรานต์ของคนไทยและคนลาวโดยทั่วไป รายละเอียดของพิธีกรรมอาจจะแตกต่างกันไปบ้างในแต่ละท้องถิ่น แต่ก็มีจุดสำคัญบางอย่างที่คล้ายคลึงกัน คือ การนำพระพุทธรูปที่เป็นที่เคารพสักการะบูชาของชาวบ้านออกมาให้ประชาชนได้สรงน้ำ , ก่อเจดีย์ทราย , จุดประทัดไล่ผี เป็นต้น

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวันสงกรานต์
มีเรื่องเล่าสืบต่อกันมาว่า มีมหาเศรษฐีอยู่คนหนึ่ง ได้แต่งงานอยู่กินกับภรรยามานานแต่ไม่มีบุตรเสียที มาวันหนึ่งนักเลงสุราข้างบ้านได้กล่าวดูถูกเศรษฐีว่า บาปหนานักจึงไม่มีลูก ท่านเศรษฐีจึงถามกลับไปว่าใยท่านจึงว่าเรา ในเมื่อเราร่ำรวยมีทรัพย์สินเงินทองมากมาย

นักเลงสุราก็ตอบกลับไปว่า เราเห็นว่าการมีบุตรประเสริฐกว่าสิ่งใด แม้มีทรัพย์มากมายแต่พอตายไปก็สูญเปล่า เศรษฐีรู้สึกละอายจึงไปบนบานศาลกล่าวขอบุตรจากเทวดา

จนในวันหนึ่งภรรยาของท่านเศรษฐีก็ตั้งครรภ์และให้กำเนิดบุตรชาย ท่านเศรษฐีให้ชื่อว่า ธรรมบาล ธรรมบาลเป็นเด็กน่ารัก ฉลาดรู้ภาษานก อยู่มาวันหนึ่งท้าวกบิลพรหมจากพรหมโลกได้เสด็จลงมาทดสอบความฉลาดของธรรมลาล โดยตั้งคำถามสามข้อว่า เวลาเช้าศรีอยู่ที่ใด เวลากลางวันศรีอยู่ที่ใด เวลาเย็นศรีอยู่ที่ใด ถ้าใครเป้นผู้แพ้ตอ้งยอมตัดศีรษะของตน

ธรรมบาลขอเวลา 7 วัน ในการค้นหาคำตอบ พอถึงวันที่ 6 ธรรมบาลก็ยังหาคำตอบไม่ได้เกิดความไม่สบายใจจึงเข้าไปเดินเล่นในป่า พอเดินได้สักพักรู้สึกเหนื่อยจึงนั่งพักใต้ต้นไม้ใหญ่แล้วได้ยินเสียงนกอินทรีผัวเมียคุยกันว่า ช่วงนี้แห้งแล้งไม่รู้จะหาอะไรให้ลูกได้กิน ผัวก็บอกว่าไม่เป็นไร พรุ่งนี้ธรรมบาลจะถูกตัดหัวเพราะตอบคำถามท้าวกบิลพรหมไม่ได้ ซึ่งคำตอบก็ง่ายนิดเดียว คือ เวลาเช้าศรีอยู่ที่หน้าเพราะคนเราตื้นนอนต้องล้างหน้า เวลากลางวันศรีอยู่ที่อกเพราะอากาศร้อนต้องเอาน้ำลูบอก เวลาเย็นศรีอยู่ที่เท้าเพราะก่อนเข้านอนต้องล้างเท้า

เมื่อถึงเวลานัดหมายธรรมบาลก็ตอบได้ตามที่นกพูดซึ่งเป็นคำตอบที่ถูก ท้าวกบิลพรหมจึงยอมตัดศีรษะของตน แต่ศีรษะของท้าวกบิลพรหมเป็นของศักดิ์สิทธ์หากตกลงพื้นดินก็จะเกิดไฟไหม้ โยนขึ้นฟ้าฝนก็จะแล้ง ทิ้งทะเลก็จะแห้ง จึงให้ธิดาทั้งเจ็ดมารับไปประดิษฐานที่ถ้ำคันธลีเขาไกรลาศและผัดเปลี่ยนกันอัญเชิญรอบเขาพระสุเมรุทุกปี